Opryszczka wywoływana jest przez wiele typów wirusa, z których najważniejsze w etiologii powstawania zmian skórnych są wirusy HSV 1 oraz HSV 2. Wirus HSV 1 powoduje najczęściej zmiany na wargach, błonach śluzowych jamy ustnej, twarzy i tułowiu, podczas gdy wirus HSV 2 odpowiada za większość zmian w obrębie narządów płciowych i pośladków.
Zakażenie wirusem HSV
Zakażenie wirusem opryszczki może mieć charakter
pierwotny lub wtórny (czyli nawrotowy). Zakażenie pierwotne następuje we wczesnym dzieciństwie, najczęściej u noworodków. Do zakażenia dzieci dochodzi z reguły drogą kropelkową lub poprzez kontakt bezpośredni. Zakażenie pierwotne wirusem opryszczki ma przebieg ostry, gorączkowy. Objawia się najczęściej zapaleniem jamy ustnej lub występowaniem rozsianych zmian skórnych na twarzy. W skrajnych przypadkach może mieć również ciężki przebieg, powikłany zapaleniem rogówki czy zapaleniem opon mózgowo- rdzeniowych. W trakcie zakażenia pierwotnego wirus opryszczki przedostaje się między innymi do komórek nerwowych w zwojach nerwowych. Pozostaje tam na zawsze w stanie utajonym. Nie powoduje wówczas żadnych objawów aż do czasu uaktywnienia, czyli do zakażenia wtórnego. W trakcie nawrotu choroby dochodzi do przechodzenia wirusa wzdłuż włókien nerwowych, w kierunku powierzchni skóry. Objawia się to u pacjenta uczuciem mrowienia i świądu skóry w miejscu, gdzie pojawią się charakterystyczne dla opryszczki zwykłej wykwity skórne (najczęściej 2-3 dni później).
Objawy
Wykwitami pierwotnymi są drobne, kilkumilimetrowe pęcherzyki, wykazujące znaczną tendencję do grupowania się i zlewania, zlokalizowane na rumieniowym podłożu.Pęcherzyki te, początkowo wypełnione przezroczystą surowiczą treścią, w miarę przebiegu choroby mogą przyjmować charakter ropny. Zwykle w ciągu kilku dni pęcherzyki przysychają i pokrywają się powierzchownymi strupami. Często dochodzi również do powierzchownego nadkażenia bakteryjnego (zliszajowacenie zmian skórnych). Wykwitom skórnym w przebiegu opryszczki najczęściej towarzyszy niewielka bolesność oraz uczucie lekkiego pieczenia. Zwykle ustępują one bez pozostawiania śladu i bez bliznowacenia. Oprócz opisanych powyżej typowych zmian skórnych wywołanych przez wirusa HSV 1 i zlokalizowanych na wardze i twarzy, może zajęta być także błona śluzowa jamy ustnej, gdzie po pierwotnych pęcherzykach pozostają bolesne nadżerki.
Co powoduje reaktywację wirusa opryszczki?
Do głównych czynników, mogących prowokować reaktywację wirusa i nawrót choroby, należą:
- grypa,
- przeziębienie,
- miesiączka,
- nadmierne przemęczenie,
- nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe,
- silny stres,
- mechaniczne uszkodzenie naskórka.
Inną szczególną grupą osób narażonych na nawrót opryszczki zwykłej są osoby słabsze, często o obniżonej odporności: dzieci, osoby w podeszłym wieku, chorzy z zaburzeniami hematologicznymi (np. białaczki), chorzy z AIDS i biorcy przeszczepów.
Wirus opryszczki a medycyna estetyczna
W obecnych czasach, w dobie coraz bardziej popularnych, tańszych i łatwiej dostępnych zabiegów medycyny estetycznej, jeden z wyżej wymienionych czynników etiologicznych, czyli mechaniczne uszkodzenie naskórka, wymaga podkreślenia. Tak, jak w całej populacji istnieje grupa osób szczególnie predystynowanych do rozwinięcia objawowej opryszczki, również wśród pacjentów medycyny estetycznej należy spodziewać się i przewidzieć możliwość sprowokowania nawrotu opryszczki poprzez mechaniczną ingerencję w strukturę skóry. Zabiegami szczególnego ryzyka są peelingi chemiczne, mezoterapia, stosowanie różnego rodzaju wypełniaczy i większość zabiegów z wykorzystaniem laserów. Dlatego też bardzo istotną częścią konsultacji lekarskiej przed kwalifikacją pacjenta do wykonania zabiegu, jest dokładne zebranie przez lekarza wywiadu dotyczącego podatności pacjenta i jego historii nawrotów opryszczki zwykłej. W razie stwierdzenia przez lekarza zwiększonego ryzyka powstania zmian opryszczkowych należy zastosować odpowiednie postępowanie profilaktyczne.
Leczenie
Leczenie opryszczki zwykłej zależy od stopnia nasilenia choroby. Podstawowym lekiem w leczeniu opryszczki zwykłej jest acyklowir. Jest to lek, który działa wybiórczo na DNA wirusa, hamując jego replikację.
Acyklowir jest lekiem bezpiecznym, charakteryzującym się małą toksycznością, a w dawkach terapeutycznych nie wykazuje działania mutagennego, karcynogennego ani uszkadzającego płód. Najczęściej stosuje się go w dawce 200 mg, doustnie, 5 razy dziennie przez 5 dni.
Postępowanie to ma charakter leczenia objawowego, hamującego replikację wirusa i nie zapobiega nawrotom opryszczki. W razie zdecydowanie bardziej nasilonych zmian, wykwitów rozsianych, zakażenia pierwotnego o ostrym przebiegu, jak również u pacjentów z zaburzeniami odporności, wskazane jest podawanie ogólne acyklowiru w dawce 400 mg 5 raz dziennie przez 5 dni.
W razie ciężkiego przebiegu choroby konieczne może okazać się podawanie leku dożylnie lub innych silniej działających pochodnych acyklowiru, nawet w warunkach szpitalnych. Decyzję o sposobie leczenia i profilaktyce zawsze podejmuje lekarz.