Morwa biała

autorka: mgr farm. Anna Jakowska

Morwa biała (Morus alba) jest rośliną tradycyjnie uprawianą w Chinach, Korei oraz Japonii. Medycyna chińska wykorzystuje od dawna zdrowotne właściwości korzeni, liści i owoców tego drzewa, a owoce morwy obecne są w diecie mieszkańców tych regionów. Liście Morus alba stanowią przysmak gąsienic jedwabnika morwowego pierwotnie zamieszkującego rejony wschodniej Azji, a obecnie hodowanego także w wielu krajach europejskich w celu pozyskiwania naturalnego jedwabiu. Wraz z rozwojem jedwabnictwa morwę przywieziono także do Polski (X-XII w.), powszechnie spotkać ją można w parkach i przy drogach. W Polsce jej pędy i liście zaczynają rozwijać się w maju. Liście są naprzemianległe, gładkie lub ząbkowane. Owoce dojrzewają w lipcu, podobne są do malin i mogą przybierać różne barwy wynikające z odmian gatunkowych: białe, czerwone i czarne.

Liście morwy zawierają liczne związki biologicznie czynne, m.in. flawonoidy (kwercetyna, rutyna), fitosterole (ß-sitosterol, glukozyd ß-D-sitosterolu), olejki eteryczne, kwasy (octowy, propionowy, walerianowy, salicylowy), aminokwasy (kwas asparaginowy i glutaminowy), witaminy (A, B1, B2, C), mikroelementy (cynk, miedź, bor, mangan, żelazo). Ponadto morwa zawiera alkaloid 1,5 dideoksy-1,5-imino-D-sorbitol (DNJ) oraz jego pochodne. Związki te występujące w liściach i korzeniach wykazują właściwości przeciwcukrzycowe.

Liczne badania kliniczne wskazują, że swoisty alkaloid DNJ:

• jest skutecznym inhibitorem alfa-glukozydazy, w jelicie cienkim DNJ wiąże się z jej centrum aktywnym, spowalniając rozkład zawartej w żywności skrobi na cukry proste (glukozę), prowadząc tym samym do obniżenia poposiłkowej hiperglikemii,


• prowadzi do wzrostu stężenia adiponektyny, która zwiększa wrażliwość tkanki mięśniowej i komórek wątroby na insulinę, zwiększając tym samym insulinowrażliwość tkanek; zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie insuliny uznawana jest za kluczowy mechanizm patogenetyczny zespołu metabolicznego,


• ma wpływ na zmiany w stężeniu cholesterolu frakcji LDL i HDL oraz triglicerydów.

Dowiedziono ponadto, że etanolowy ekstrakt z liści morwy może przeciwdziałać otyłości. Koreańscy naukowcy (Oh i wspólnicy) wykazali, że ekstrakt z morwy podawany przez 32 dni myszom z otyłością dietozależną powodował obniżenie masy zwierząt. Natomiast niski poziom adiponektyny (hipoadiponektynemia) towarzyszący otyłości przyczynia się do rozwoju insulinooporności i jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego.

Inną substancją biologicznie czynną zawartą w morwie białej jest flawonoid glikozydowy kwercetyna. Badania wykazały szereg właściwości bioaktywnych tej substancji:

• hamowanie enzymu reduktazy aldozy (ALR2), odpowiedzialnego za syntezę sorbitolu z nadmiaru glukozy; podwyższony poziom sorbitolu może prowadzić do powikłań w funkcjonowaniu układu nerwowego, oczu i nerek, szczególnie u diabetyków (neuropatia, zaćma),


• dużą aktywność antyoksydacyjną i normalizowanie wartości markerów stresu oksydacyjnego; stres oksydacyjny przyczynia się bowiem do zaniku funkcji komórek ß, pogłębiania insulinooporności oraz rozwoju powikłań naczyniowych.

Naukowcy potwierdzają, że stres oksydacyjny odgrywa istotną rolę w patogenezie cukrzycy, zaś przewlekła hiperglikemia u chorych na cukrzycę generuje stres oksydacyjny, który jest przyczyną powikłań. Ma on miejsce w organizmie wówczas, gdy dochodzi do zachwiania równowagi między utleniaczami a przeciwutleniaczami na skutek wzrostu produkcji wolnych rodników (reaktywnych form tlenu) lub spadku aktywności antyoksydacyjnej.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu potwierdziły właściwości przeciwutleniające suszu morwy. Wykazano zdolność do unieczynniania wolnych rodników przez flawonoidy Morus alba, ekstrakt z suszu morwy białej zmiatał syntetyczny rodnik DPPH w 87,4%. Morwa biała ma zatem potencjalne działanie ochronne poprzez stymulację systemu antyoksydacyjnego organizmu. Podsumowując, warto podkreślić, że ekstrakty z liści morwy ze względu na swoje właściwości biologiczne są cennym surowcem do produkcji prozdrowotnych produktów wspomagających układ krążenia, aktywność przeciwcukrzycową, a także ułatwiających odchudzanie. Fitowspomaganie leczenia cukrzycy, otyłości i innych chorób zespołu metabolicznego powinno odbywać się z ostrożnością, w niezbyt wysokich dawkach i we współpracy ze specjalistami.

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) informuje, że liczba ludzi z cukrzycą na świecie wynosiła na koniec 2011 r. 366 mln, a cukrzyca była przyczyną 4 mln zgonów. Najnowsze dane statystyczne opublikowane przez IDF są zatrważające: do 2030 r. na cukrzycę zachoruje 552 mln ludzi. Dlatego tak intensywnie poszukuje się nowych leków przeciwcukrzycowych, a jednocześnie zaczyna się doceniać rośliny o właściwościach antydiabetycznych wykorzystywanych w medycynie ludowej różnych obszarów świata. Nie zastąpią one tradycyjnej terapii lekami syntetycznymi, ale stwarzają możliwości uwzględnienia ich w profilaktyce i terapii cukrzycy typu II.

 

Piśmiennictwo:
1. Aktywność antyoksydacyjna preparatów z morwy białej, fasoli zwykłej oraz miłorzębu japońskiego w cukrzycy generowanej podaniem streptozotocyny, A. Greń, Postępy Fitoterapii 4/2012
2. Cukrzyca i wspomaganie jej leczenia środkami pochodzenia roślinnego, M. Rzepa, Akademia Medyczna we Wrocławiu 2008 r.
3. Mulberry leaves as a source of biologically active compounds, M. Jeszka, J. Kobus-Cisowska, E. Flaczyk, Postępy Fitoterapii 3/2009, s. 175179
4. Antyoksydanty w profilaktyce terapii cukrzycy typu II, D. Rosołowska-Huszcz, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 62-70
5. Porównanie aktywności przeciwutleniającej przypraw ziołowych stosowanych w kuchni polskiej i suszu morwy białej, M. Przeor, E. Flaczyk, Postępy Techniki i Przetwórstwa Spożywczego 1/2014
6. Melanin-concentrating hormone-1 receptor antagonism and anti-obesity effects of ethanolic extract from Morus alba leaves in diet-induced obese mice, Kwang-Seok Oh et al., Journal of Ethnopharmacology Volume 122, Issue 2, 18 March 2009, Pages 216-220