Grzybica stóp i paznokci

Grzybice, zwane również mikozami, są grupą chorób zakaźnych wywołanych przez grzyby chorobotwórcze. Dotyczą różnych narządów i tkanek, jednak szczególną uwagę warto zwrócić na stopy i paznokcie. Odmianą grzybów, które najczęściej atakują skórę i paznokcie u ludzi, są dermatofity. Dzieli się je na antropofilne, zoofilne i geofilne, do których należą: Trichophyton, Microsporum oraz Epidermophyton.

Grzybica paznokci (onychomikoza)

W Polsce najczęstszym sprawcą grzybicy paznokci (onychomikozy) jest grzyb z rodziny dermatofitów Trichophyton rubrum. Tylko 20-30% onychomikoz powodowanych jest przez grzyby drożdżopodobne, głównie przez grzyby z rodzaju Candida. Schorzenie dotyczy głównie dorosłych, zwłaszcza osób starszych, u których obserwuje się wolny odrost płytki paznokciowej i zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych. Grzybica paznokci współwystępuje z cukrzycą, a jej wystąpienie może naprowadzić na diagnostykę zaburzeń metabolizmu glukozy. Wśród innych czynników predysponujących do wystąpienia zakażenia należy wymienić czynniki mechaniczne, w tym uraz płytki, immunosupresję, przewlekłą antybiotykoterapię czy zaburzenia hormonalne. Korzystanie z ogólnodostępnych pryszniców, saun, basenów, siłowni, a także cudzych przyborów higienicznych lub nożyczek do paznokci ułatwia szerzenie się grzybic paznokci.

W zależności od miejsca, w którym rozpoczął się proces chorobowy, wyróżniamy różne postacie grzybic spowodowanych dermatofitami, m.in. dystalną i boczną paznokciową onychomikozę, do której dochodzi najczęściej. Obraz kliniczny jest zróżnicowany, lecz zwykle obserwuje się nierównomierne zajęcie poszczególnych płytek paznokciowych. Paznokieć staje się matowy, przyjmuje białawo-żółtawe zabarwienie, łatwo się kruszy, brzeg może być postrzępiony. Paznokcie oprócz dermatofitów mogą być zainfekowane przez pleśnie (Scopulariopsis brevicauris) czy drożdżaki, co jest jednak zjawiskiem rzadkim. Aby wykluczyć inne choroby paznokci, które mogą przypominać grzybicę należy wykonać badanie mykologiczne, którego wynik potwierdzi lub wykluczy infekcję oraz pozwoli dobrać odpowiednie leczenie.

Grzybica stóp

Zakrojone na szeroką skalę europejskie badanie Achilles Project z 2003 r. wskazało, że prawie co drugi Europejczyk boryka się z problemem grzybicy stóp. Schorzenie w ponad połowie przypadków wywołane jest przez Trichophyton rubrum. Grzybica stóp może przebiegać jako grzybica międzypalcowa, potnicowa, złuszczająca, wrzodziejąca, a także krostkowa (ostatnie dwie rzadko występują). W praktyce najczęściej spotyka się przypadki grzybicy międzypalcowej. Objawy dotyczą zwykle 3 i 4 przestrzeni międzypalcowej. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że zaczerwienienie i świąd, a następnie złuszczanie, maceracja i pęknięcia skóry pomiędzy palcami są objawem choroby. Grzybica stóp może także dotyczyć podeszwowej powierzchni. Dominuje wówczas rumień, nadmierne rogowacenie i złuszczanie.

Czynniki predysponujące do rozwoju zakażeń grzybiczych stóp są de facto te same, co w przypadku grzybic paznokci. Zakażeniu grzybiczemu sprzyja wilgotne i ciepłe środowisko, stąd nadpotliwość czy noszenie butów i skarpetek ze sztucznych tworzyw może prowadzić do rozwoju choroby. W przypadku podejrzenia grzybicy stóp czy grzybicy paznokci należy zasięgnąć porady u dermatologa. Wskazane jest wykonanie badania mikologicznego i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Leczenie

W przypadku rozpoznania grzybicy paznokci czy stóp popartego badaniem mikologicznym należy wdrożyć odpowiednie leczenie. W zależności od nasilenia zmian grzybiczych odpowiednia będzie terapia miejscowa, ogólna lub skojarzona. Dostępne są różne preparaty do stosowania zewnętrznego w postaci żeli, kremów, maści, płynów i lakierów do paznokci.

W leczeniu miejscowych powierzchownych infekcji grzybiczych stosuje się amorolfinę, bifonazol, cyklopiroks/cyklopiroksolaminę, ekonazol, izokonazol, ketokonazol, klotrimazol, mikonazol, naftyfinę, terbinafinę. Ciekawą opcją terapeutyczną z tych preparatów jest cyklopiroksolamina, która oprócz właściwości przeciwgrzybiczych wykazuje także działanie przeciwzapalne (hamuje kaskadę kwasu arachidonowego). Jest łatwo dostępna i może być polecana przez farmaceutów. Występuje m.in. w formie żelu, zawiesiny, płynu na skórę i szamponu  leczniczego. Cyklopiroks i amorolfina są dostępne bez recepty w postaci lakieru do paznokci. Znajdują zastosowanie w terapii miejscowej grzybicy paznokci, gdy infekcja dotyczy nie więcej niż trzech paznokci i nie przekracza połowy powierzchni płytki paznokcia.

Mimo prawidłowego leczenia, zakażenie grzybicze nawraca u wielu pacjentów. Najczęściej z powodu przeoczenia innych ważnych aspektów terapii. Sama aplikacja leków jest niewystarczająca. Należy pamiętać, że konieczna jest wymiana obuwia, które było używane podczas trwania infekcji. Dopuszczalna jest dezynfekcja butów w roztworze chinoksyzolu lub formaliny, choć ta ostatnia wykazuje nierzadko działanie alergizujące. Odkażenie dotyczy także skarpetek i rajstop, które należy wyprać w minimum 60 stopniach Celsjusza.

Grzybice paznokci i stóp są schorzeniami powszechnymi i wciąż bagatelizowanymi. Wiele osób nieświadomych toczącej się infekcji stanowi źródło zakażenia. Duży nacisk należy zatem kłaść na profilaktykę choroby. Odpowiednia pielęgnacja jest podstawą pięknych, zadbanych stóp. W związku ze zbliżającym się latem, gdy stopy są bardziej narażone na czynniki środowiskowe, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na prawidłową higienę, by móc się cieszyć zdrową skórą.