Recepta farmaceutyczna – kiedy farmaceuta może wystawić receptę?

Możliwość wystawienia recepty farmaceutycznej stanowi część uprawnień magistra farmacji. Wystawiana jest podczas wizyty w aptece, bezpośrednio przed wydaniem leku. Zwykle ma formę recepty elektronicznej, choć wersja papierowa również jest dozwolona. Trzeba jednak pamiętać, że receptę farmaceutyczną możemy otrzymać w szczególnych przypadkach. W jakich sytuacjach farmaceuta ma prawo ją wystawić? Jakie są różnice pomiędzy receptą farmaceutyczną a receptą pro auctore i pro familiae? O tym w  artykule.

Recepta farmaceutyczna – kto może wystawić?

Receptę farmaceutyczną może wypisać farmaceuta pracujący w aptece ogólnodostępnej. Musi posiadać czynne prawo do wykonywania zawodu i widnieć w Centralnym Rejestrze Farmaceutów. Od 1 kwietnia 2020 roku farmaceuta ma możliwość wystawienia dwóch rodzajów recept:

• recepty farmaceutycznej,
• recepty pro auctore i pro familia^[1].

Recepta pro auctore i pro familia są wystawiane najczęściej w postaci elektronicznej za pomocą aplikacji gabinet.gov.pl. Zdarza się, że ten rodzaj recepty może zostać wypisany także w postaci papierowej.

Należy podkreślić, że wystawienie tego rodzaju dokumentu dla pacjenta wymaga od farmaceuty nie tylko stosownych uprawnień, ale też gruntownej wiedzy i odpowiedniego wykształcenia. Warto przypomnieć, że do wykonywania tego zawodu wymagane jest ukończenie 5-letnich studiów magisterskich na kierunku farmacji. W toku kształcenia przyszli farmaceuci poznają liczne, skomplikowane zagadnienia z dziedzin medycznych. Poza studiami muszą odbyć również staż w aptece, by jak najlepiej przygotować się do obsługi pacjenta.

Przepisy farmaceutyczne dokładnie określają, czy farmaceuta może wystawić  receptę. Wypisanie tego dokumentu nie stanowi jednak jego obowiązku. To prawo, z którego ma możliwość skorzystać w ściśle określonych sytuacjach.

Kiedy można dostać receptę farmaceutyczną?

Warto wiedzieć, kiedy farmaceuta może wystawić receptę, a także jakich sytuacjach traci taką możliwość. Recepta może być wystawiona na dowolny produkt leczniczy o kategorii Rp, w sytuacji zagrożenia zdrowia z wyjątkiem: środków odurzających i psychotropowych^[2].

Może on również wystawić receptę farmaceutyczną na antybiotyk, choć w takim przypadku, wskazana jest konsultacja lekarska, na podstawie której farmaceuta podejmie decyzję o jej wypisaniu. Swoją decyzję musi on odpowiednio udokumentować oraz uzasadnić^[3].

Zgodnie z ustawą Prawo Farmaceutyczne^[4] w sytuacji zagrożenia zdrowia pacjenta magister farmacji może wypisać receptę z zachowaniem następujących zasad:

• recepta wystawiana jest drogą elektroniczną. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy farmaceuta nie ma dostępu do systemu lub nie posiada wszystkich danych osobowych pacjenta. W takim przypadku recepta wypisywana jest w formie papierowej,
• lek wydawany jest pacjentowi aptece, w której wypisano receptę farmaceutyczną,
• do wypisania recepty farmaceutycznej konieczne są dane pacjenta i farmaceuty oraz opis przypadku wystawienia dokumentu,
• recepta farmaceutyczna jest pełnopłatna,
• farmaceuta jest zobowiązany każdy przypadek wypisania recepty farmaceutycznej odnotować w stosownej dokumentacji medycznej.

Magister farmacji bierze odpowiedzialność za każdą wystawioną receptę farmaceutyczną, dlatego ma prawo odmówić jej wypisania, gdy uważa, że nie ma takiej konieczności. Główną ideą recept farmaceutycznych jest wydanie leków pacjentowi, który leczy się przewlekle i istnieje duże ryzyko dla jego zdrowia i życia, kiedy tych medykamentów nie przyjmie.

Trzeba dodać, że istnieją sytuacje, w których farmaceuta może odmówić wypisania recepty i realizacji usługi farmaceutycznej. Dzieje się tak, gdy m.in.:

1. Wystawienie recepty może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta oraz innych osób.
2. Powziął uzasadnione podejrzenie, że produkt leczniczy, wyrób medyczny lub środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, który ma zostać wydany (lub wypisany) w ramach usługi farmaceutycznej, może być zastosowany w celu pozamedycznym.
3. Zachodzi uzasadnione podejrzenie co do wieku osoby, dla której ma zostać wystawiona recepta^[5].

Recepta „pro auctore” i „pro familiae”

Recepta pro auctore i pro familiae to nic innego jak recepta dla farmaceuty i jego rodziny. Przywilej wystawiania recept dla aptekarza i jego najbliższej rodziny został wprowadzony w celu odciążenia lekarzy na tyle, na ile jest to możliwe.

Każdy magister farmacji ma dostęp do platformy gabinet.gov, na której istnieje możliwość wystawienia e-recepty bez konieczności posiadania aptecznego systemu elektronicznego. Taka recepta umożliwia zakup leków przez samego farmaceutę lub członków jego rodziny.

Gdy farmaceuta wystawia recepty pro auctore i pro familia w postaci elektronicznej, wówczas aplikacja automatycznie nadaje numer recepty, dzięki czemu nie ma konieczności starania się o pulę numerów od NFZ. Z kolei recepty papierowe, na których ordynowane są leki refundowane, muszą posiadać numer identyfikujący receptę, który farmaceuta otrzymuje z Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ)^[6].

W odróżnieniu od recepty farmaceutycznej pro familiae i pro auctore uprawniają do nabycia refundowanych produktów leczniczych oraz nie muszą być zrealizowana w aptece, w której je wypisano. Osoba, która chce z nich jednak skorzystać, musi mieć udokumentowaną historię choroby. Aptekarz (tak jak w przypadku recepty farmaceutycznej), potrzebuje wszystkich danych wraz z numerem PESEL.

Recepta farmaceutyczna – o czym musisz pamiętać?

Recepta farmaceutyczna ma za zadanie ratować zdrowie i życie pacjentów, którzy zostali już zdiagnozowani i zażywają lek przepisany przez lekarza. Jej wystawienie przez farmaceutę staje się zasadne, gdy nie mogą oni utrzymać ciągłości leczenia z powodu niedostępności medyka, który przepisałby potrzebny lek. Warto zaznaczyć, że recepty wypisywanej przez farmaceutę nie należy traktować jako zamiennika konsultacji lekarskich.

Jeśli jesteśmy objęci dłuższym leczeniem, musimy koniecznie pamiętać, by odpowiednio wcześniej zarejestrować się do swojego lekarza. Jeśli jednak dojdzie do sytuacji, że go zabraknie, z pomocą może przyjść farmaceuta uprawiony do wystawienia recepty. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest on do tego zobligowany i decyduje, czy istnieje konieczność wypisania takiego dokumentu. Farmaceuta dba o bezpieczeństwo pacjentów i ponosi pełną odpowiedzialność za wydany lek, a więc musi być pewien, że istnieją stosowne przesłanki ku temu, by wypisać na niego receptę.

Autor: mgr Marta Szarawarska
Konsultacja lekarska: lek. Irena Wojtowicz