Jakie są obowiązki i zakres obowiązków farmaceuty?

Wykonywanie zawodu farmaceuty wiąże się z dużą odpowiedzialnością. Praca ta wymaga nieustannego kształcenia i uaktualniania wiedzy. Dodatkowo każdy farmaceuta powinien mieć określone cechy interpersonalne, pomagające mu w kontakcie z pacjentami. Zakres obowiązków farmaceuty jest więc mocno rozbudowany i obejmuje szereg różnych czynności. Z czym dokładnie wiążą się obowiązki farmaceuty i jakie normy prawne je regulują? Jakie wymagania trzeba spełnić, by zostać kierownikiem apteki? O tym w artykule.

Obowiązki farmaceuty

Obowiązki farmaceuty reguluje ustawa o zawodzie farmaceuty^[1]. Wyróżnia ona cztery, główne zakresy działań w ramach wykonywania zawodu farmaceuty. Są to^[2]:

• świadczenie opieki farmaceutycznej,
• udzielanie usług farmaceutycznych,
• wykonywanie zadań zawodowych,
• wykonywanie zawodu w innych miejscach niż apteka.

Obowiązki farmaceuty w ramach świadczenia opieki farmaceutycznej polegają m.in. na.:

• prowadzeniu konsultacji farmaceutycznych;
• wykonywaniu przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii;
• opracowywaniu indywidualnego planu opieki farmaceutycznej;
• wykonywaniu badań diagnostycznych;
• wystawianiu recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego (trzeba jednak podkreślić, że aktualnie istnieją ograniczenia w wykorzystaniu recepty kontynuowanej, z uwagi na brak odpowiednich regulacji prawnych).

Zakres obowiązków magistra farmacji obejmuje także realizowanie usług farmaceutycznych. W ramach tych czynności może on m.in.:

• wydawać z apteki lub punktu aptecznego produktów leczniczych;
• oceniać jakość i trwałość sporządzonych produktów leczniczych;
• udzielać porad farmaceutycznych w celu zapewnienia prawidłowego stosowania produktu leczniczego, wyrobu medycznego lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w szczególności w zakresie wydania właściwego produktu leczniczego wydawanego bez przepisu lekarza.
• przekazywać informacje dotyczących właściwego stosowania, w tym dawkowania i możliwych interakcji z innymi produktami leczniczymi lub pożywieniem, wydawanego produktu, wyrobu lub środka oraz prawidłowego używania wyrobów medycznych;
• wykonywać czynności w aptece szpitalnej lub zakładowej w zakresie:
  1. sporządzania pozajelitowych leków recepturowych i aptecznych, w tym preparatów do żywienia pozajelitowego,
  2. sporządzania preparatów do żywienia dojelitowego,
  3. przygotowywania leków w dawkach indywidualnych, w tym antybiotyków pozajelitowych, leków cytostatycznych oraz produktów leczniczych terapii zaawansowanej – wyjątków szpitalnych,
  4. sporządzania produktów leczniczych radiofarmaceutycznych,
  5. przygotowywania roztworów do hemodializy i dializy dootrzewnowej – oraz monitorowanie warunków sporządzania lub przygotowywania takich leków, lub preparatów.^[3]

Z kolei wykonując zadania zawodowe, farmaceuta może być zobowiązany do np.:

• uczestniczenia w badaniach klinicznych;
• kierowania apteką, punktem aptecznym, działem farmacji szpitalnej, zespołem farmacji klinicznej lub hurtownią farmaceutyczną;
• sprawowania nadzoru nad gospodarką produktami leczniczymi oraz wyrobami medycznymi w podmiocie wykonującym działalność leczniczą.

W zakres obowiązków farmaceuty może wchodzić również prowadzenie badań naukowych i działalności dydaktycznej na wyższych uczelniach na kierunkach farmaceutycznych. Farmaceuta może być również być zatrudniony w Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej, a także pełnić funkcje w samorządzie zawodowym.

Zdarza się, że magister farmacji nadzoruje działalność medyczną pracowni cytostatycznych i żywieniowych. W ramach tych działań odpowiada za przygotowanie w odpowiednich proporcjach np. leków cytostatycznych. Musi więc świetnie znać potrzebne procedury i zasady dobrej praktyki farmaceutycznej. Jakikolwiek jego błąd może oznaczać z poważne konsekwencje w postaci odebrania prawa wykonywania zawodu oraz narażenia zdrowia pacjenta.

Musimy pamiętać, że do wykonywania zawodu farmaceuty niezbędny jest dobry stan zdrowia, nieograniczona zdolność do czynności prawnych i korzystanie w pełni ze wszystkich praw publicznych. Przyda się również duża odporność na stres.

Trzeba podkreślić, że formalnym potwierdzeniem możliwości pracy w aptece na stanowisku farmaceuty jest prawo wykonywania zawodu, które uzyskuje się po ukończeniu studiów magisterskich i odbyciu stosownego stażu zawodowego w aptece.

Obowiązki i wymagania kierownika apteki

Aby magister farmacji mógł zostać kierownikiem apteki, niezbędne jest minimum 5-letnie doświadczenie zawodowe w pracy w aptece lub 3-letnie jeśli farmaceuta posiada specjalizację z farmacji aptecznej.

Jakie dokładnie są obowiązki kierownika apteki? Co należy do jego zadań? Oto najważniejsze z nich^[4]:

• przyjmowanie i wydawanie produktów leczniczych,
• przechowywanie i oznakowanie produktów medycznych i leczniczych,
• wycofywanie z obrotu produktów leczniczych po decyzji właściwego organu,
• prowadzenie ewidencji przychodów i rozchodów środków odurzających i psychotropowych,
• nadzór nad prawidłowym przechowywaniem środków leczniczych i medycznych,
• przekazywanie informacji o działaniach niepożądanych produktów leczniczych stosownym organom,
• zatrudniania personelu fachowego w aptece,
• monitowanie realizacji i dokumentowania szkoleń personelu zatrudnionego w aptece.

Kierownik apteki powinien również wykazywać odpowiednie zdolności organizacyjne i przywódcze. Jest on bowiem odpowiedzialny za prowadzenie apteki oraz organizację jej pracy.

Obowiązki farmaceuty w aptece szpitalnej

Obowiązki magistra farmacji w aptece szpitalnej obejmują m.in.^[5]:

• sporządzanie leków do żywienia dojelitowego i pozajelitowego,
• określanie zapotrzebowanie szpitala w wyroby medyczne i produkty lecznicze,
• odbieranie dostaw z hurtowni farmaceutycznych,
• przygotowywanie dziennych dawek leków,
• przygotowywanie leków cytostatycznych,
• przygotowywanie płynów infuzyjnych, roztworów do hemodializy i dializy otrzewnowej,
• udział w planowaniu farmakoterapii.

Pomoc farmaceuty szpitalnego jest także potrzebna przy obliczaniu i ustalaniu odpowiednich stężeń preparatów do odkażania błon śluzowych, narzędzi i powierzchni^[6].

Zakres obowiązków magistra farmacji w aptece szpitalnej obejmuje też przygotowanie apteczek dla oddziałów oraz wydawanie ich personelowi medycznemu: pielęgniarkom i lekarzom.

Obowiązki farmaceuty –  podsumowanie

Zawód farmaceuty odgrywa jedną z kluczowych ról w dbaniu o zdrowie pacjentów. Jego praca nie polega jedynie na realizacji recept i sprzedaży produktów medycznych oraz leczniczych. Obejmuje też nadzór nad przechowywaniem leków, a także zgłaszanie ich działań niepożądanych.

W codziennej pracy farmaceuta odpowiada za obsługę pacjenta i doradztwo farmaceutyczne. W wyjątkowych sytuacjach  może też wypisywać recepty. Jest również odpowiedzialny za organizowanie dostaw wyrobów medycznych i produktów leczniczych. Farmaceuta posiada także uprawnienia do wykonywania niektórych badań służących ocenie stanu zdrowia, wśród których znajduje się np. badanie ciśnienia tętniczego krwi.

Autor: mgr Marta Szarawarska
Konsultacja lekarska: lek. Irena Wojtowicz