Lecznicza moc mięty

Niektóre gatunki roślin zielnych możemy spotkać zarówno w kuchni, jak i w domowej apteczce. Do tej grupy niewątpliwie należy mięta, która w naszym kraju jest rośliną chętnie uprawianą na własne potrzeby, m.in. w przydomowych ogródkach. Na większą skalę znajdziemy ją natomiast na plantacjach.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

To bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae, synonim Labiatae – wargowe). Jest ona rośliną o niezbyt dużych wymaganiach, dzięki temu oprócz tradycyjnej uprawy w ziemi z łatwością wyrośnie w doniczce czy w skrzynce na parapecie. W stanie swobodnym może dorastać nawet do 100 cm. Łodyga jest czterokanciasta o barwie purpurowej, kłącze krótkie, lecz silnie ukorzenione. Kwitnie od lipca do września, możemy wtedy zaobserwować ciekawie wyglądające, różowo-fioletowe kwiaty o rurkowatym kielichu. Mięta posiada krótkoogonkowe liście lancetowate lub jajowato-lancetowate, ząbkowane, zaopatrzone w charakterystyczne włoski wydzielnicze. To właśnie liść stanowi część rośliny wykorzystywaną w lecznictwie. W Farmakopei Polskiej XII znajdziemy go pod nazwą liść mięty pieprzowej (Menthae piperitae folium).

Zgodnie z definicją surowiec stanowią całe lub rozdrobnione, wysuszone liście omawianego gatunku. Posiada on przenikliwy zapach przypominający aromat mentolu.

Z wyglądu liść jest zielony lub brunatnawo-zielony z brunatnawo-fioletowym unerwieniem w niektórych odmianach, natomiast ogonki liściowe są zielone lub brunatnawo-fioletowe (FPXII). Liście mięty z reguły zbiera się na około 14 dni przed okresem kwitnienia lub po nim (w miesiącach sierpień wrzesień). Jedną z przyczyn tego faktu jest zwiększona w czasie kwitnienia zawartość mentofuranu posiadającego niekorzystny, nieprzyjemny zapach. Surowiec po zebraniu nie może zbyt długo przebywać na słońcu, a najlepszą jakość uzyskujemy susząc go w 35 st. C, równomiernie rozłożonego i przy odpowiednim przewiewie.

W celu potwierdzenia tożsamości surowca FPXII zaleca przeprowadzenie badań: makroskopowego (porównanie cech wyglądu liścia z opisem), mikroskopowego (wskazanie cech diagnostycznych w sproszkowanym preparacie) oraz wykonanie chromatografii cienkowarstwowej i porównanie z roztworem zawierającym kwas rozmarynowy, 7-glukozyd luteoliny oraz rutozyd.

Przetwory mięty pieprzowej

Przetworami mięty pieprzowej, których monografie również znajdziemy w FPXII, będą: olejek eteryczny miętowy (Menthae piperitae aetheroleum), otrzymywany poprzez proces destylacji z parą wodną świeżych części nadziemnych kwitnącej rośliny oraz wyciąg suchy z liścia mięty pieprzowej (Menthae piperitae folii extractum siccum) uzyskiwany poprzez wytrawienie surowca roślinnego za pomocą etanolu (30-50% V/V) lub wody od temperaturze nie niższej niż 60 st. C.

W liściu mięty znajdziemy kilka grup metabolitów wtórnych odpowiedzialnych za lecznicze działanie. Pierwszym i najważniejszym z nich jest olejek eteryczny występujący w ilości ok. 2% nawet do 3,5%. To właśnie niemu surowiec zawdzięcza swój ciekawy i niepowtarzalny aromat. Z kolei głównym jego składnikiem jest mentol stanowiący około połowę wszystkich związków olejku eterycznego. Pozostałe z nich to m.in.: menton, estry mentolu, cyneol,  geraniol, limonen, felandren, pinen czy wspomniany wcześniej mentofuran.

Farmakopea Polska XII standaryzuje liść mięty na ogólną zawartość olejku eterycznego i powinno go być nie mniej niż 12 ml/kg w odniesieniu do całej substancji roślinnej oraz nie mniej niż 9 ml/kg dla substancji roślinnej pociętej. Pozostałe grupy związków to garbniki, flawonoidy (m.in. apigenina, luteolina i ich glikozydy), kwasy organiczne, związki gorzkie i sole mineralne.

Bogaty skład

Tak bogaty skład znajduje przełożenie na oddziaływanie surowca na organizm ludzki. Liść mięty pieprzowej przede wszystkim działa dobroczynnie na przewód pokarmowy i to na kilku płaszczyznach. Będzie on poprawiał trawienie (remedium stomachicum), pobudzał wytwarzanie żółci (remedium cholereticum), działał wiatropędnie (remedium carminativum) oraz przeciwskurczowo, zmniejszając napięcie jelit i dróg żółciowych (remedium spasmolyticum). W efekcie surowiec będzie przywracać prawidłowe ruchy perystaltyczne i zmniejszać wzdęcia.

Omawiany surowiec znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu wszelkiego rodzaju zaburzeniach trawiennych, przebiegających z objawami takimi jak: bóle brzucha, wzdęcia czy utrata łaknienia.

Zastosowanie

Liść mięty pieprzowej samodzielnie w postaci naparu możemy pić nawet 3 razy dziennie. Wykazuje dobrą tolerancję u dzieci od 4. roku życia, zmniejszamy jedynie porcję przyjmowanego płynu. Omawiany surowiec jest również uznawany za bezpieczny dla kobiet w ciąży. Poza tym liść mięty wchodzi w skład wielu ziołowych mieszanek złożonych wykazujących działanie przeciwbólowe, uspokajające czy odkażające (zarówno w postaci doustnej jak i do płukania gardła i jamy ustnej). Kolejne zastosowanie, które tyczy się głównie przetworów omawianego surowca (olejek eteryczny), to poprawienie zapachu i smaku leków, również tych recepturowych.

Liść mięty posiada niewiele przeciwwskazań do stosowania, niemniej jednak wymienić należy przede wszystkim stwierdzone reakcje nadwrażliwości na przetwory z mięty lub na mentol czy refluks żołądkowo-przełykowy.

Poza wykorzystaniem w lecznictwie warto też wspomnieć o innych zastosowaniach przetworów z omawianego ziela. Przetwory z liścia mięty pieprzowej przydatne są również m.in. w przemyśle kosmetycznym (jako składnik past do zębów, toników itp.) oraz spożywczym (w napojach, gumach do życia, słodyczach, do nadawania aromatu czy smaku).

Istnieje wiele czynników mających wpływ na końcową zawartość składników aktywnych w omawianym surowcu. Najważniejsze z nich to parametry uprawy, warunki klimatyczne oraz termin zbioru. Z tego względu, jeśli chcemy w pełni skorzystać z leczniczego działania liścia mięty pieprzowej, warto sięgać po zioło o statusie leku. W ten sposób mamy zagwarantowane spełnienie powyższych wymagań i zapewnienie odpowiednio wysokiej jakości.