Nauka
Kwas masłowy – nowa wiedza o znanej cząsteczce
10 minut
W badaniu w grupie 161 osób w wieku 65-96 wykazano, że skład mikrobioty kału, w porównaniu, że składem mikrobioty kału 9 zdrowych młodych ochotników (28-46 lat), istotnie przechylał się na korzyść Bacteroidetes[4].
W badaniach podstawowych na modelu zwierzęcym wykazano, że kwas masłowy zwiększa efektywność ruchów perystaltycznych przez poprawę kurczliwości mięśniówki gładkiej jelita grubego i regulację przekaźnictwa nerwowego, szczególnie w przypadku osłabionej perystaltyki, co zdarza się w przebiegu zaparć czynnościowych u osób starszych[5]. W podwójnie zaślepionym, randomizowanym, kontrolowanym placebo badaniu[6], w grupie 11 zdrowych ochotników, zaplanowano samodzielne aplikowanie wlewek doodbytniczych w następującym schemacie: zawierających 100 mmol/l kwasu masłowego w pierwszym tygodniu, 50 mmol/l kwasu masłowego w drugim tygodniu i placebo (sól fizjologiczną) w trzecim tygodniu. Zastosowanie kwasu masłowego w dawce 50 mmol/l skutkowało zmniejszeniem wskaźnika bólu o 23,9%, w dawce 100 mmol/l – o 42,1%, a wskaźnika dyskomfortu, odpowiednio o 44,2% i 69,0% przy ciśnieniu 4 mmHg. W podsumowaniu badania stwierdzono, że doodbytnicze podawanie kwasu masłowego prowadzi do zależnego od dawki zmniejszenia wrażliwości trzewnej, a ta ostatnia odgrywa kluczową rolę w zaburzeniach motoryki jelit (w tym zaparć czynnościowych), bólów brzucha lub dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej.
Biegunki
Maślan sodu może też chronić przed wystąpieniem biegunek poprzez zwiększone biernie wchłanianie wody w jelicie grubym i mieć wpływ na właściwości mikroflory jelitowej[7]. Maślan jest łatwy do podawania, przeciwdziała ostrym stanom odwodnienia, może być stosowany w długotrwałym leczeniu oraz zapobieganiu tzw. biegunki podróżnych występującej u przemieszczających się z krajów o wyższym standardzie higienicznym do krajów o niższych standardach. O ile zastosowanie substancji antybakteryjnych w leczeniu biegunki podróżnych przynosi wymierne i szybko odczuwalne korzyści, o tyle brak jest możliwości prewencji. Pomijając standardowe zalecenia polegające na podwyższonej ostrożności dotyczącej higieny oraz żywności, zaleca się spożywanie ciepłych posiłków, butelkowanej wody, owoców i warzyw z nienaruszoną skórą. Farmakologiczne zalecenia obejmują stosowanie rifaksaminy, fluorochinolonu oraz bakterii z rodzaju Lactobacillus. Krokowicz i wsp.[8] podjęli próbę wykazania prewencyjnego działania mieszaniny kwasów organicznych w matrycy lipidowej (250 mg maślanu sodu; 100 mg kwasu fumarowego; 60 mg kwasu cytrynowego; 50 mg kwasu sorbowego; 40 mg kwasu jabłkowego) na biegunkę podróżnych. Badanie ukończyło 42 pacjentów, 20 w grupie placebo oraz 22 otrzymujących mieszaninę kwasów 3 dni przed wyjazdem. W grupie otrzymującej preparat wystąpienie biegunki podróżnych wynosiło 4,5%, podczas gdy w grupie placebo aż 40%, również istotny statystycznie spadek na korzyść grupy badanej zaobserwowano w redukcji liczby wypróżnień na dzień oraz dolegliwości gastrycznych (ból w jamie brzusznej, nudności). Podobnie korzystne efekty obserwuje się po zastosowaniu mieszaniny maślanu sodu oraz dwutlenku krzemu (A300) (Krokowicz i wsp. 2014)[9].
Inne zastosowania kwasu masłowego
Randomizowane prospektywne badanie kliniczne[10] z udziałem pacjentów (n=73) ze stwierdzoną klinicznie chorobą uchyłkową podzielono na grupę kontrolną i badaną otrzymującą maślan sodu 300 mg/dzień (2 x 150 mg) z badaniem kontrolnym po 12 miesiącach. Badanie ukończyło 30 pacjentów otrzymujących maślan sodu i 22 pacjentów z grupy kontrolnej otrzymującej placebo. Pacjenci w grupie badanej deklarowali zmniejszenie częstotliwości występowania klinicznych symptomów choroby uchyłkowej oraz istotne mniejsze uczucie dyskomfortu i bólu w jamie brzusznej w porównaniu do grupy placebo.
Podsumowanie
Nasza wiedza na temat znaczenia i roli kwasu masłowego nieustannie wzrasta, coraz więcej dowiadujemy się o mechanizmach za pośrednictwem których kwas masłowy wpływa na dialog między mikrobiomem, a gospodarzem. Obecnie wydaje się, że wszystkie opisane wyżej kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego mają swoje podłoże w jego wpływie na lokalny układ odpornościowy, mechanizmy regulacji perystaltyki jelitowej, nasilenie procesów zapalnych, jak również mechanizmy regulacji osi mózg-jelita[11]. Jego złożony mechanizm działania wydaje się być istotnie współodpowiedzialny za utrzymanie symbiozy i homeostazy w organizmie.