Jak leczyć grzybicę stóp?

autorka: dr n. med. Małgorzata Marcinkiewicz
specjalista dermatolog-wenerolog

Nieleczone stopy są rezerwuarem grzybów, które mogą rozprzestrzeniać się na inne obszary skóry i paznokcie. Ryzyko infekcji wzrasta w zależności od warunków fizycznych miejsca inokulacji – wilgotność, maceracja, otarcia, drobne urazy naskórka, wyższa temperatura oraz okluzja sprzyjają infekcji.

Grzybica stóp wywoływana jest głównie przez grzyby z rodzaju dermatofitów. Wśród najczęstszych patogenów spotyka się Trichophyton rubrum oraz Trichophyton mentagrophytes. Wspomniane dermatofity określane są jako antropofilne. Łatwo przenoszą się z osoby chorej na osoby z najbliższego otoczenia.

Grzybica stóp dotyczy podeszwowej powierzchni stóp, palców i fałdów międzypalcowych. Jeśli zmiany zlokalizowane są na grzbietowej części stopy, mówimy wtedy – z uwagi na morfologię zmian – o grzybicy skóry gładkiej.

Klinicznie wyróżnia się cztery postaci grzybicy stóp:

• międzypalcową,
• złuszczającą, zwaną mokasynową,
• potnicową (dyshydrotyczną),
• wrzodziejącą.

W zależności od postaci dominują różne objawy na skórze. W grzybicy mokasynowej przeważa złuszczanie, które może być przez pacjentów odbierane jako wynik suchości skóry podeszew stóp. Pęknięcia, zaczerwienienie i maceracja są charakterystyczne zwłaszcza dla postaci międzypalcowej. W postaci potnicowej dominują pęcherzyki. Rzadko dochodzi do występowania drobnych zmian nadżerkowo-wrzodziejących, zwykle powikłanych wtórnym zakażeniem bakteryjnym – w tym wypadku mówimy o postaci wrzodziejącej.

Choroba zwykle dotyczy obu stóp i częściej odnotowuje się ją u mężczyzn. Rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych, jednakże z uwagi na podobieństwo objawów z innymi dermatozami występującymi w obrębie stóp zaleca się potwierdzenie rozpoznania przez wykrycie patogennego grzyba w ogniskach chorobowych. W tym celu pobiera się zeskrobiny ze zmienionego chorobowo naskórka, z których sporządza się preparat mikroskopowy.

Leczenie grzybicy stóp jest konieczne z uwagi na wspomniane ryzyko szerzenia się infekcji na inne obszary ciała, ale i na osoby z otoczenia. W większości przypadków terapia miejscowa jest wystarczająca. Stosowane obecnie leki przeciwgrzybicze wykazują w większości porównywalną skuteczność terapeutyczną. Dobierając lek, warto wziąć pod uwagę m.in. nasilenie stanu zapalnego, który zwykle rozwija się w przebiegu zakażenia grzybiczego.

Z zewnętrznych leków przeciwgrzybiczych działanie przeciwzapalne wykazuje cyklopiroks – wpływa bowiem hamująco na aktywność cyklooksygenazy oraz lipooksygenazy. Istotna jest także odpowiednia częstość stosowania leku (najczęściej 2 razy dziennie) oraz czas leczenia. Należy bowiem podkreślić, że nie jest on równoznaczny z czasem uzyskania poprawy klinicznej. W przypadku cyklopiroksu aplikacja powinna odbywać się 2 razy dziennie przez minimum 4 tygodnie.

Cyklopiroks charakteryzuje się szerokim spektrum przeciwgrzybiczym i jest stosowany miejscowo. Preparaty dostępne są w różnych formach: kremach, żelach, zawiesinach i innych. Wydaje się, że korzystniejszą postacią są spray’e (roztwory z pompką), które z uwagi na łatwość aplikacji mogą być dokładniej nanoszone na miejsca chorobowe. Ważne, by podczas terapii pacjent zwrócił szczególną uwagę na higienę osobistą, osuszał dokładnie stopy i przestrzenie międzypalcowe oraz stosował odrębny ręcznik do stóp.

W przypadku braku poprawy stanu skóry podeszew po 4 tygodniach stosowania preparatu warto skonsultować się z dermatologiem, jeśli jeszcze taka konsultacja nie miała miejsca.

Do najczęstszych przyczyn niepowodzenia terapii zakażeń grzybiczych stóp należą:

• źle dobrany preparat,
• nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjenta (np. nieregularne stosowanie leku),
• zbyt wczesne zakończenie leczenia,
• a przede wszystkim – ominięcie jednego z ważniejszych punktów terapii: dezynfekcji obuwia (w tym celu można użyć specjalnych preparatów odgrzybiających w formie spray’u, skutecznym sposobem jest też użycie roztworu formaliny – dostępny w aptece).