Nauka
Farmakoterapia jaskry i nadciśnienia ocznego
7 minut
Większość preparatów zawierających latanoprost jest konserwowana chlorkiem benzalkonium (BAK). Konserwant, który jest detergentem, swoim działaniem nieznacznie rozluźnia utkanie bariery nabłonkowej, co istotnie ułatwia przenikanie leku przez rogówkę. Zmniejsza również napięcie powierzchniowe wody poprawiając rozpuszczalność latanoprostu. BAK jest substancją bardzo silnie działającą bakteriobójczo i grzybobójczo, najsilniej ze wszystkich stosowanych w kroplach do oczu konserwantów. Wykorzystywany jest w około 80% wszystkich preparatów okulistycznych. Stosowanie konserwantu pozwala na utrzymanie jałowości roztworu, co zapobiega zakażeniom spojówki i rogówki. Zastosowanie konserwantu pozwala również zmniejszyć koszty preparatu, zwiększyć bezpieczeństwo jego stosowania oraz skuteczność. Niestety BAK nie jest substancją obojętną dla pacjenta. Sam BAK może wywoływać liczne miejscowe działania niepożądane, nasilać objawy zaburzeń powierzchni oka oraz wywoływać reakcje alergiczne. Szacuje się, że powyżej wymienione objawy mogą wystąpić u ok. 10% pacjentów. Wytyczne światowe zalecają zastosowanie w tej grupie chorych leku bez konserwantu. Powszechnie stosowany termin „krople bez konserwantu” w wielu przypadkach oznacza brak chlorku benzalkonium, natomiast używane są inne alternatywne środki konserwujące, takie jak polyquaternium-1 (polimer BAK – również detergent) czy SofZia. Jednak ze względu na niską rozpuszczalność latanoprostu w wodzie przy braku BAK muszą zostać zastosowane inne substancje zwiększające rozpuszczalność. Należą do nich Polysorbate 80, hydroksystearynian makrogologlicerolu-40 (MGHS-40). Badania przeprowadzone przez Smedowskiego i współ. wykazały, że substancje te powodują in vitro cytotoksyczny wpływ na hodowlę komórek nabłonka rogówki[5]. Krople faktycznie niezawierające konserwantów nie zwierają żadnych z wyżej wymienionych substancji. Są one bardzo dobrą propozycją dla pacjentów z patologiami powierzchni oka. Nie zawierają żadnych konserwantów ani środków zwiększających rozpuszczalność. Nie wywierają negatywnego efektu na komórki nabłonka rogówki oraz minimalizują ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych. Mogą być również konfekcjonowane w jednorazowe minimsy – ta forma jest bezpieczna dla pacjenta pod względem mikrobiologicznym.
W wielu przypadku stopień zaawansowania procesu jaskrowego sprawia, że przy stosowaniu monoterapii nie udaje się osiągnąć zamierzonego poziomu wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego. W takich przypadkach EGS zaleca w wytycznych dołączenie drugiego leku. Ze względu na wygodę stosowania i ograniczenie ekspozycji na środek konserwujący najlepiej zastosować lek skojarzony. Najwłaściwszym rozwiązaniem wydaje się być skojarzenie dwóch leków o różnych mechanizmach działania, jednego zwiększającego odpływ cieczy wodnistej z oka z lekiem zmniejszającym produkcję cieczy wodnistej. Lek złożony zawierający połączenie latanoprostu z timololem, gdzie latanoprost poprawia odpływ cieczy wodnistej, a timolol zmniejsza jej produkcję, stosuje się raz na dobę. Ze względu na potencjalnie niekorzystny wpływ na ciśnienie perfuzyjne krążenia krwi w oku preparat stosuje się głównie w godzinach rannych. Leki złożone cechuje wysoka skuteczność w obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego większa niż każdego preparatu osobno[6].
Ze względu na wysoką skuteczność i bardzo dobry profil bezpieczeństwa preparaty zawierające latanoprost lub latanoprost z tymololem mogą być stosowane z wyboru w leczeniu jaskry oraz nadciśnienia ocznego jako leki pierwszego rzutu.
Piśmiennictwo:
1. Quigley HA, Broman AT. The number of people with glaucoma worldwide in 2010 and 2020. Br J Ophthalmol. 2006;90:262-7.
2. Heijl A, Leske MC, Bengtsson B, et al. Early Manifest Glaucoma Trial Group. Reduction of intraocular pressure and glaucoma progression: results from the Early Manifest Glaucoma Trial. Arch Ophthalmol. 2002;120:1268-79.
3. Gordon MO, Kass MA. Ocular Hypertension Treatment Study Group. The Ocular Hypertension Treatment Study: design and baseline description of the participants. Arch Ophthalmol. 1999;117:573-83.
4. Xaloptic ChPL
5. Smedowski A, Paterno J, Toropainen E, et all. Excipients of preservative-free latanoprost induced inflammatory response and cytotoxity in immortalized human HCE-2 corneal epithelial cells. Journal of Biochemical and Pharmacological Research, Vol2(4):175-184, Dec 2014
6. Xaloptic Combi ChPL