Ten cudowny ksylitol

autorka: Agata Opiela
coach zdrowia, specjalistka ds. żywienia, promotorka zdrowego stylu życia, slow life, naturalnych metod leczenia, współpracuje z portalem eGaga.pl

Chociaż wyglądem i smakiem przypomina biały cukier, to są to jedyne ich podobieństwa. Naturalny słodzik ma mniej kalorii od cukru i nie podnosi jego poziomu we krwi. Wskazany jest dla diabetyków, osób odchudzających się, chorych na grzybicę, osteoporozę, a lista korzyści z jego stosowania ciągle się wydłuża.

Ksylitol jest substancją kwalifikowaną jako alkohol cukrowy, który można wytwarzać z drzew, takich jak brzoza, ale może być również pozyskiwany w procesie przemysłowym, w którym przekształca się włókna roślinne o nazwie xylanu na ksylitol. Jako alkohol cukrowy ksylitol nie wykazuje żadnych właściwości odżywczych w postaci witamin i minerałów, a mimo to stanowi cenny środek spożywczy o wielu zaletach.

Ksylitol dostępny w sklepach powstaje w uprzemysłowionym procesie cukrowniczym uwodorniania, ale ksylitol to też naturalna substancja, którą możemy znaleźć w owocach i warzywach, takich jak śliwki, truskawki, kalafior, maliny i grzyby. Co ciekawe nawet ludzie produkują niewielkie ilości ksylitolu podczas normalnych przemian metabolicznych.

Ksylitol jest stosowany w żywności od 1960 r., ale pierwsze próby jego pozyskania sięgają XIX w. Na polskim rynku słodzik z brzozy pojawił się dziesięć lat temu i każdego roku zdobywa nowych zwolenników. Skąd pochodzi? Niedobór cukru w czasie II wojny światowej w Finlandii spowodował, że Finowie zaczęli produkować go z drewna brzóz i nazywać brzozowym cukrem. I to obecnie Finlandia jest liderem produkcji naturalnego brzozowego ksylitolu. Po wojnie okazało się, że dzięki niemu Finowie uniknęli próchnicy zębów. W Europie ksylitol jest znany jako substancja dodatkowa do żywności (E967) – bezpieczna do stosowania zarówno przez dorosłych jak i dzieci.

Dla zdrowych zębów
Ponad 25 lat badań i wnioski płynące z badań opublikowanych w „Journal of American Dental Association” potwierdzają, że ksylitol jest najlepszym zamiennikiem cukru dla zdrowych zębów. Używanie ksylitolu redukuje stopień psucia się zębów zarówno dla osób z dużym jak i małym stopniem próchnicy, a uzupełnianie normalnej diety w regularne spożywanie ksylitolu (np. słodzona guma do żucia 2 razy dziennie) jest zdecydowanie korzystne dla zębów.

Agencja Żywności i Leków działająca na terenie Stanów Zjednoczonych potwierdziła, iż ksylitol bardzo skutecznie działa w walce z zapaleniem dziąseł i próchnicą. W Estonii przeprowadzono pięcioletnie badania ok. 740 dzieci w wieku 10 lat, które spożywały 5 g ksylitolu dziennie w postaci cukierków oraz gumy do żucia. W rezultacie w grupie jedzącej cukierki odnotowano redukcję próchnicy o 33-59%, a w grupie żującej gumę o 53%.

Dlaczego ksylitol jest tak skuteczny w walce z próchnicą? Pięciowęglowy ksylitol ma właściwości bakteriobójcze. Nie ulega on fermentacji w jamie ustnej, dlatego też nie może być przekształcany do kwasów przez bakterie bytujące w jamie ustnej, m.in. Streptococcus mutans. Ponadto przywraca właściwą równowagę zasadowo-kwasową w jamie ustnej, a zasadowe środowisko nie sprzyja rozwojowi bakterii chorobotwórczych. Ważne jest, aby żuć gumę lub jeść cukierki z ksylitolem bezpośrednio po posiłkach zawierających cukry.

Dla chorych na cukrzycę i odchudzających się
Chociaż smakiem i wyglądem przypomina biały cukier, ksylitol jest od niego o 50% mniej kaloryczny, dlatego jest stosowany jako substytut cukru zwłaszcza dla osób z cukrzycą i dla odchudzających się. Ksylitol stanowi naturalny stabilizator insuliny i nie powoduje żadnego z nagłych przyrostów oraz spadków poziomu tego hormonu, które występują w przypadku cukru. W czasopiśmie „Nexus” umieszczono wyniki badań klinicznych przeprowadzonych w USA. Wykazano w nich m.in., że metabolizm ksylitolu przebiega bardzo wolno. Dodatkowo ma on niski ładunek glikemiczny i nie wpływa na poziom cukru we krwi, dlatego może być spożywany przez diabetyków. Ponadto badania wykazały, że ksylitol może złagodzić objawy cukrzycy, zmniejszyć gromadzenie tłuszczu w jamie brzusznej, a nawet zapobiec przyrostowi masy ciała przy tłustej diecie.

Dla mocnych kości
Ksylitol ułatwia mineralizację, czyli przyswajanie minerałów przez organizm, a więc działa wspomagająco przy osteoporozie. Naukowcy przypuszczają, że zdolność ksylitolu do wzmacniania kości wynika z tego, że stymuluje on wchłanianie wapnia w jelitach.

W walce z bakteriami
Ksylitol posiada zdolności prebiotyczne, gdyż w przeciwieństwie do cukru wspomaga rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit w szczególności Bifidobacterium, co przekłada się na zdrowie i samopoczucie człowieka. Korzyści z jego stosowania nie kończą się w jelitach. Posiada zdolność do inhibitowania wzrostu bakterii Streptococcus pneumoniae powodujących zapalenie ucha środkowego u małych dzieci. Badacze są zgodni, że profilaktyczne podawanie dzieciom podatnym na nawracające ostre zapalenie ucha środkowego ksylitolu po posiłku w formie gumy do żucia redukuje możliwość wystąpienia infekcji o 40%. Dodatkowo regularne stosowanie aerozolu zawierającego ksylitol zmniejsza liczbę szkodliwych bakterii i stymuluje normalne przemywanie tego obszaru. Dr Lon Jones, lekarz z Plainsview w Teksasie, donosi, że stosowanie ksylitolowego aerozolu do nosa zapobiegło w 93% infekcjom ucha, gdyż zapobiega przyłączaniu się bakterii do nabłonka jamy nosowej, pozwala ją oczyścić, co wpływa na zmniejszenie przypadków infekcji zatok, alergii oraz astmy. Z publikacji Zacharias C., O Donell K. „Sweeteners and sugar alternatives in food technology” z 2012 r. wynika, że ksylitol przeciwdziała rozwojowi drożdży Candida albicans oraz Helicobacter pylori.

Bezpieczne dawkowanie
Specjaliści ds. żywienia skupieni przy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) twierdzą, że cukier brzozowy jest w pełni bezpieczny, dlatego nie istnieje jego dzienna granica spożycia. Dawkowanie stanowi jednak największą wadę ksylitolu. Wprowadzając ksylitol do swojej kuchni, warto zachować pewne środki ostrożności. Ksylitol należy stopniowo wprowadzać do diety, w przeciwnym razie może dojść do rewolucji żołądkowych w postaci biegunki. Dawka uznawana za całkowicie bezpieczną to 3 łyżeczki, czyli ok. 15 g ksylitolu na dzień. Niektóre źródła mówią o dawce 40 g dziennie. Nie istnieje uniwersalna bezpieczna dawka dla każdego człowieka, dlatego reakcja na spożycie ksylitolu zależy od odpowiedniej adaptacji do jego stosowania. Wprowadzając ksylitol do diety, trzeba uważnie obserwować indywidualną reakcję organizmu.

Odradza się podawanie ksylitolu małym dzieciom – nawet przez 2-3 pierwszych lat życia, ze względu na niedojrzałość enzymatyczną ich systemów trawiennych.

Kupuj dobry ksylitol
Kupując cukier brzozowy warto zwrócić uwagę na jego pochodzenie. Obecnie na półkach sklepowych możemy spotkać tańszy ksylitol pozyskiwany z kukurydzy, pochodzący z Chin oraz oryginalny, droższy ksylitol fiński pozyskiwany z brzozy. Niestety chiński jest najczęściej wytwarzany z kukurydzy modyfikowanej genetycznie, a żywność taka budzi wiele kontrowersji. Różne są też sposoby pozyskiwania ksylitolu. W Finlandii ksylitol produkowany jest od wielu lat. Pozyskuje się go z drzewa brzozowego bez udziału bakterii i grzybów. Zbyt niska cena cukru brzozowego powinna być jednym z sygnałów ostrzegawczych, że nie jest to oryginalny produkt pochodzący z Finlandii.

Warto pamiętać!

• Ksylitol to słodzik o działaniu leczniczym, a ponad 1500 badań naukowych dowiodło, że stosowanie cukru brzozowego to wielka pomoc na drodze ku dobremu zdrowiu i długiemu życiu.
• Ksylitol jest najsłodszy ze wszystkich masowych substytutów cukru, daje przyjemne uczucie chłodzące, gdy rozpuszcza się w ustach.
• Pamiętaj! Nigdy nie podawaj ksylitolu swojemu pupilowi. Bezpieczny dla człowieka, szkodliwie działa na zwierzęta. W organizmie psów ksylitol uszkadza wątrobę do tego stopnia, że może spowodować nawet ich śmierć.
• W jego cząsteczce jest 5 atomów węgla. W przeciwieństwie do cukrów sześcio- i dwunastowęglowych, takich jak: glukoza, fruktoza, sacharoza i laktoza, nie fermentuje w przewodzie pokarmowym.

Piśmiennictwo:
1. Nexus nr 2/2003
2. http://www.xylitol.pl
3. Myszkowska- Ryciak J., Harton A., Gajewska D., Sa’eed Bawa: Środki słodzące w profilaktyce i leczeniu otyłości, Kosmos 2010
4. Moritz A., Ponadczasowe tajemnice zdrowia i odmładzania, t. 1
5. Food forum luty-marzec 2017, Ksylitol – tajemnice i zastosowanie „cukru z brzozy”
6. akademiadietetyki.pl/zalety-i-wady-ksylitolu-naturalnego-cukru-brzozowego
7. www.lef.org/magazine/2014/2/Sweet-As-Sugar-Health-Benefits-Of-Stevia-And-Xylitol/Page-01
8. www.healthline.com/nutrition/xylitol-101