Compliance w aptece

Badania pokazują, że jedynie 62% pacjentów przyjmuje leki przeciwdrobnoustrojowe zgodnie z zaleceniami lekarza*. Wpływ na compliance ma bardzo wiele czynników niemodyfikowalnych, np. osobowość pacjenta, wiek, deficyty poznawcze oraz takich, które dają się modyfikować – np. smak leku, jego postać, odstępy między dawkami, działania niepożądane, cena, konieczność wykluczenia używek z diety itd.

W ochronę antybiotyków zaangażowały się największe organizacje zdrowia publicznego na świecie. Tworzą one standardy diagnostyki, antybiotykoterapii, prewencji zakażeń, monitorują zużycie leków i rozpowszechnienie patogenów lekoopornych, szkolą nie tylko lekarzy, ale również pacjentów. W Polsce taką rolę pełni NPOA (Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, Antybiotyki.edu.pl). Warto zatem przekazywać pacjentom opracowane przez ów program złote zasady racjonalnej antybiotykoterapii.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest problemem globalnym. Pojawienie się i rozprzestrzenianie patogenów lekoopornych, które nabyły nowe mechanizmy oporności prowadzące do oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, zagraża naszej zdolności do leczenia powszechnie występujących infekcji.

Coraz częściej obserwujemy zakażenia szczepami wielolekoopornymi w gabinetach przychodni. Nie przybywa jednak nowych antybiotyków, które mogłyby być skuteczne w leczeniu takich zakażeń i byłoby dostępne w lecznictwie otwartym. Dodatkowym problemem jest wysoka cena leków wprowadzanych na rynek.

Nowe antybiotyki powstają niezmiernie wolno i wymagają dużych nakładów finansowych. W 2019 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zidentyfikowała 32 antybiotyki będące w fazie badań klinicznych, z których tylko sześć zostało sklasyfikowanych jako innowacyjne. W 2020 r. WHO podała w swoim raporcie, że w trakcie opracowywania jest 50 antybiotyków, jednak dotychczasowe badania pokazują, że przyniosą one niewielkie korzyści w porównaniu z istniejącymi metodami leczenia, a bardzo niewiele z nich jest ukierunkowanych na najbardziej krytycznie oporne bakterie.

Upłyną lata, zanim nowe antybiotyki dotrą do pacjentów. W Polsce w ciągu ostatnich 9 lat nie pojawił się żaden nowy antybiotyk dostępny w lecznictwie otwartym.

Jeśli jednak nie zmienimy sposobu stosowania antybiotyków już teraz, to nawet jeśli będą dostępne nowe leki, spotka je taki sam los co obecne i staną się one nieskuteczne. Wzrośnie liczba osób, których leczenie kończy się niepowodzeniem lub które umierają z powodu zakażeń. Procedury medyczne, takie jak np. powszechnie wykonywane operacje, w tym cesarskie cięcie lub wymiana stawu biodrowego, chemioterapia nowotworów i przeszczepienie narządów, staną się bardzo ryzykowne.

Co może zrobić farmaceuta, aby poprawić przestrzeganie zaleceń dotyczących antybiotykoterapii?

• poinformować pacjenta, że istnieją różne aplikacje ułatwiające pamiętanie o prawidłowym braniu leków,
• zapisać pacjentowi schemat leczenia na kartce, najlepiej w formie przejrzystej tabeli,
• przypomnieć pacjentowi, że nie można wcześniej kończyć terapii, nawet jeśli nastąpi szybka poprawa,
• wytłumaczyć i uspokoić pacjenta, że wystąpienie niektórych działań niepożądanych jest normalne (np. „metaliczny posmak w ustach po metronidazolu”) nie jest groźne i ustąpi po zakończeniu terapii
• jeśli jest możliwość pojawienia się niebezpiecznych działań niepożądanych farmaceuta może poinformować o tym chorego i omówić co zrobić w sytuacji ich wystąpienia,
• w przypadku pacjentów leczonych z powodu chorób przewlekłych, po zweryfikowaniu, czy antybiotyk może wchodzić w interakcje z lekami podstawowymi, warto poinformować o tym pacjenta (obawy przed interakcjami lub informacje zawarte w ulotce dołączonej do opakowania mogą skłonić do odstawienia leku),
• wytłumaczyć pacjentowi, jakie skutki może mieć skracanie terapii i nieprzestrzeganie zaleceń.

Złote zasady racjonalnej antybiotykoterapii opracowane przez NPOA:

1. Antybiotyki nie leczą infekcji wirusowych. A takie podłoże ma większość jesienno-zimowych chorób. Nie leczą zatem grypy i przeziębienia.
2. Nigdy nie stosujmy antybiotyku, którego nie przepisał lekarz.
3. Przy kolejnej infekcji nigdy nie przyjmujmy antybiotyku, który pozostał w domu po poprzedniej kuracji.
4. Nie leczmy się sami.
5. Bezwzględnie stosujmy się do zaleceń lekarza.
6. Doprowadźmy kurację do końca, nawet gdy już wcześniej poczujemy się lepiej.