Choroba oglądaczy wystaw

autor: dr n. med. Leszek Marek Krześniak
specjalista chorób wewnętrznych

Mianem chromania przestankowego (claudicatio intermittens) określa się ból mięśni nogi, który – co charakterystyczne – występuje w czasie chodzenia i zmusza do zatrzymania się, ustępuje zaś po krótkim odpoczynku. Osoby cierpiące na tę dolegliwość potrafią zwykle dokładnie policzyć, po ilu krokach będą musiały się zatrzymać. Ów odcinek drogi, jaki mogą przebyć do wystąpienia bólu, nazywany jest dystansem chromania. Aby zamaskować tę przypadłość, cierpiące na nią osoby zatrzymują się i np. oglądają wystawy sklepowe czy podziwiają coś w okolicy. Potocznie mówi się, że jest to tzw. „choroba oglądaczy wystaw”. Ponieważ odczuwany ból jest zwykle bardzo nieprzyjemny, chorzy potrafią dokładnie obliczyć dystans, aby nie wywoływać nieprzyjemnego objawu. Gorzej jednak, gdy muszą nagle podbiec – np. do autobusu czy tramwaju. Wtedy po krótkim zrywie zatrzymują się nagle i udają, że już im się nie śpieszy. Z biegiem czasu dystans, jaki mogą przebyć bez zatrzymania, skraca się, a dolegliwości występują częściej i stają się coraz bardziej nieprzyjemne.

Przyczyną chromania przestankowego jest proces, który doprowadził do zwężenia naczyń tętniczych w kończynie dolnej – najczęściej jest to proces miażdżycowy. Pojawienie się chromania przestankowego świadczy o tym, że światło tętnicy uległo zwężeniu o ponad 50%. Zwężenie światła tętnicy poniżej 50% zwykle nie powoduje wystąpienia chromania przestankowego. Pracujące mięśnie wymagają zwiększonego dopływu krwi, a zwężona tętnica nie jest w stanie sprostać tym wymaganiom – w efekcie niedokrwione mięśnie komunikują o tym bólem. W zależności od lokalizacji miejsca zwężenia tętnic w nodze bóle w czasie chodzenia mogą pojawiać się w udzie, łydce i pośladku. Objawami towarzyszącymi chromaniu przestankowemu jest ból i uczucie napięcia lub osłabienie siły mięśniowej kończyny. Długotrwały proces prowadzić może do zaników mięśniowych i zaniku owłosienia na tej kończynie. Osoby takie zwykle usiłują „oszczędzać” słabą kończynę i przy chodzeniu utykają.

U wielu osób ze zwężeniem naczyń tętniczych chromanie przestankowe może się nie ujawniać, ponieważ inne choroby, np. przepuklina krążka międzykręgowego, choroba zwyrodnieniowa stawów kończyn, niedowłady kończyn dolnych czy choroba wieńcowa nie pozwalają na wykonywanie takich wysiłków, które spowodowałyby charakterystyczny ból.

Poza zwężeniem światła tętnic od wewnątrz, jak ma to miejsce w miażdżycy, chromanie przestankowe może wywoływać tzw. zespół usidlenia tętnicy podkolanowej polegający na ucisku tętnicy z zewnątrz. Przypadłość ta rozwija się np. u sportowców, zwłaszcza biegaczy, kolarzy i osób uprawiających jogging. Ucisk tętnicy podkolanowej w obrębie dołu podkolanowego jest wywołany przez skurcz głowy przyśrodkowej mięśnia trójgłowego łydki. Długotrwały skurcz czy przerost tego mięśnia może powodować zwężenie, a nawet całkowite zamknięcie światła tętnicy lub powstanie tętniaka.

Warto wspomnieć, że chromanie przestankowe znacznie częściej występuje u palaczy tytoniu, ponieważ pod wpływem składników dymu tytoniowego następuje dodatkowo odruch skurczu naczyń tętniczych.

Bóle związane z chromaniem przestankowym stymulują chorego do wizyty u lekarza, a wykonanie badania dopplerowskiego czy angiografii potwierdza istotne zwężenie światła tętnicy. W poradniach chorób naczyniowych wykonywane bywają pomiary ciśnienia tętniczego na rękach i nogach, badania wysiłkowe na bieżni, pletysmografia segmentarna, angiografia rezonansu magnetycznego. Niektóre osoby cierpiące na chromanie przestankowe potrafią tak ograniczyć swoją aktywność, że przez długi czas nie szukają pomocy lekarskiej, a zmiany w tętnicach są ujawniane zupełnie przypadkowo, np. w trakcie badania zaleconego z zupełnie innych przyczyn.

Znacznie częściej chromanie przestankowe występuje u osób cierpiących z powodu cukrzycy i to nawet tzw. łagodnej, bo w przebiegu tej choroby zmiany naczyniowe występują znacznie częściej. Zwężenie światła tętnicy i powstawanie złogów miażdżycowych w naczyniach tętniczych związane jest nierzadko z procesami bakteryjnymi (paciorkowce, chlamydie), zapalnymi, autoimmunologicznymi, niedoborami witamin C i D, procesami wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, zaburzeniami metabolicznymi: przemiany węglowodanów, puryn (dna) oraz nadciśnieniem tętniczym.

Jak każda choroba, tak i chromanie przestankowe powinno być leczone przyczynowo. Bardzo często wymaga ono zmiany trybu życia, a zatem:

• modyfikacji diety,


• zaprzestania palenia tytoniu,


• przywrócenia prawidłowej masy ciała,


• regularnego wykonywania ćwiczeń fizycznych, które stymulują wytwarzanie się krążenia obocznego i wydłużają dystans chromania,


• leczenia cukrzycy i zaburzeń metabolicznych oraz procesów zapalnych i bakteryjnych w organizmie,


• regulacji ciśnienia tętniczego u pacjentów z nadciśnieniem,


• stosowania diety bogatej w nienasycone kwasy tłuszczowe, a ubogiej w węglowodany proste oraz wzbogaceniu menu o produkty zawierające witaminy C i D.

Jeśli choroba rozwija się, może dojść do powikłań w postaci występowania bólów w spoczynku oraz pojawiania się trudno gojących się owrzodzeń, a nawet martwicy kończyny dolnej. W leczeniu chromania przestankowego wykorzystuje się leki zapobiegające nadmiernemu krzepnięciu krwi (antykoagulanty), leki rozszerzające naczynia tętnicze, leki poprawiające przepływy w tętniczkach włosowatych, jak również leki stosowane w leczeniu cukrzycy, choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego. W ostatnim czasie do leczenia wprowadzono prostaglandyny w postaci iniekcji. Przy braku poprawy mimo zastosowanych zmian trybu życia i leczenia farmakologicznego oraz ciągłego skracania się dystansu chromania wykonywane są w oddziałach chirurgii naczyniowej operacje mające na celu usunięcie złogów miażdżycowych ze światła naczyń lub pomostowanie niedrożnych odcinków naczyń, przeszczepy własne z naczyń żylnych lub wczepianie sztucznych protez naczyniowych. Innym rodzajem zabiegów jest sypatektomia polegająca na przecięciu nerwów odpowiedzialnych za skurcz naczyń w obszarze, w którym występuje chromanie. Rozszerzanie światła naczyń odbywa się przez wprowadzenie do zwężonej tętnicy cewnika z balonikiem (angioplastyka). Dla zapobiegania nawrotom zwężenia zakłada się stenty, czyli rurki z metalowej siatki przylegającej do ściany naczynia uniemożliwiające jego zwężenie. Z kolei owrzodzenia i niegojące się rany są opracowywane chirurgicznie, niekiedy konieczne są przeszczepy skóry. Przy wystąpieniu rozległej martwicy konieczna staje się amputacja kończyny.