Alergia na kosmetyki u niemowląt

Skóra niemowląt różni się od skóry osoby dorosłej, co sprawia, że jest ona szczególnie podatna na rozwój alergii i nadwrażliwości skórnych. Problem ten z roku na rok dotyka coraz większą grupę najmłodszych.

Skóra składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Najważniejszą rolę ochronną pełni najbardziej zewnętrzna część naskórka, czyli warstwa rogowa. Jest ona zbliżona wyglądem do muru z cegieł, w którym to komórki naskórka odpowiadają cegłom, a lipidy znajdujące się pomiędzy nimi odpowiadają zaprawie murarskiej. Taka budowa ogranicza odparowywanie wody z głębszych warstw naskórka oraz hamuje przenikanie substancji drażniących oraz różnego rodzaju zanieczyszczeń ze środowiska zewnętrznego. Skóra najmłodszych różni się od skóry osoby dorosłej. U noworodków granica pomiędzy naskórkiem a skórą jest cieńsza, a elastyczne włókna w skórze nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Cechą charakterystyczną dla tego okresu jest duży stosunek powierzchni skóry do wagi. Funkcje niektórych gruczołów są obniżone, ponieważ nie posiadają jeszcze odpowiedniego unerwienia. Naczynia w skórze niemowląt są płyciej położone, a ilość lipidów jest obniżona. Skóra dziecka w chwili narodzin jest dobrze nawodniona, ale niestety szybko traci wodę przez tzw. przeznaskórkową ucieczkę wody, czyli naturalny proces odparowywania wody ze skóry.
Właśnie te różnice w budowie skóry niemowląt przyczyniają się do tego, że grupa ta jest szczególnie podatna na rozwój alergii i nadwrażliwości skórnych. Problem ten z roku na rok dotyka coraz większą grupę najmłodszych. Zdecydowanie najczęściej w tej grupie występują alergie pokarmowe, z których najczęstsza to alergia na białka mleka. W grupie najmłodszych może zdarzyć się także alergia kontaktowa na kosmetyki i składniki preparatów higienicznych stosowanych w codziennej pielęgnacji. Oczywiście alergia kontaktowa na kosmetyki dotyczy głównie osób dorosłych, ale niemowlęcy układ odpornościowy jest często zbyt niedojrzały, co uniemożliwia jego prawidłowe funkcjonowanie i jest przyczyną jego nieadekwatnej odpowiedzi na bodźce, takie jak alergeny pochodzące z kosmetyków. Zgodnie bowiem z definicją alergia, zwana uczuleniem lub nadwrażliwością, to nieprawidłowa, nadmierna reakcja organizmu na działanie obcych substancji zwanych alergenami. Reakcja alergiczna na kosmetyki objawia się zaczerwienieniem obszaru mającego bezpośredni kontakt z alergenem i jego najbliższej okolicy. Zmianom może towarzyszyć suchość i świąd skóry. Może dochodzić do zgrubienia powierzchni skóry oraz do powstania pęcherzyków.

Do najczęściej uczulających składników kosmetyków należą:

• substancje zapachowe (np. alkohol benzylowy i amylocynamonowy, butylofenyl, karboksyaldehyd, benzoesan benzylu),
• konserwanty (parabeny, kwas benzoesowy, izotiazoliny),
• detergenty (SLS, SLES),
• sztuczne barwniki (koszenila, żółcień pomarańczowa),
• P-fenylodiamina (PPD),
• substancje pochodzenia naturalnego (propolis, olejki eteryczne).

Mimo że wśród wymienionych substancji alergizujących znaczna większość nie jest stosowana w preparatach pielęgnacyjnych przeznaczonych dla dzieci, to jednak mogą one znaleźć się w produktach stosowanych przez rodziców i w ten sposób również wywoływać niepożądane objawy u niemowlęcia.

Wyprysk z podrażnienia zdarza się w praktyce zdecydowanie częściej niż wyprysk o podłożu alergicznym. Reakcja skórna o tym podłożu wystąpi u każdej osoby narażonej na działanie substancji drażniącej przez wystarczająco długi czas, a nie tylko u osoby uczulonej. W obrazie klinicznym wyprysku z podrażnienia występuje zaczerwienienie skóry, pęcherzyki, złuszczanie, przy czym zmiany te ograniczone są wyłącznie do eksponowanej powierzchni skóry i są ostro odcięte od skóry zdrowej.

W okresie niemowlęcym przykładem tego typu zmian jest wyprysk pieluszkowy, czyli zmiany wywołane przez kontakt z substancjami drażniącymi zawartymi w moczu i kale. Podobne zmiany mogą powstawać po kontakcie z detergentami, chemikaliami ale także produktami spożywczymi.

Kosmetyki, mydła mogą być także gorzej tolerowane u osób ze skórą wrażliwą. Główną cechą skóry wrażliwej jest jej zwiększona reaktywność. Osoby te odczuwają szczypanie, ucieplenie, mrowienie oraz swędzenie. Czasem towarzyszy temu zaczerwienienie, a uczucie dyskomfortu pojawia się w sposób nasilony w reakcji na różnorodne bodźce, które normalnie nie powinny wywoływać podrażnień. Ta nadwrażliwość skóry wynika z obniżenia jej progu tolerancji. Im bardziej skóra jest wrażliwa, tym niższy jest jej próg tolerancji. Za obniżenie progu tolerancji oraz powodowanie nadmiernej wrażliwości odpowiedzialne są dwa podstawowe czynniki. Przede wszystkim naskórek skóry wrażliwej ma zaburzoną funkcję ochronną, przez co skóra szybciej się odwadnia, a przenikanie potencjalnych czynników drażniących jest łatwiejsze. Poza tym skóra wrażliwa wydziela w nadmiarze m.in. cytokiny zapalne, co odpowiada za uczucie dyskomfortu. Częstotliwość występowania tego zaburzenia zazwyczaj zmniejsza się z wiekiem, natomiast w grupie noworodków zjawisko to jest spotykane bardzo często.

Wybierając kosmetyki do pielęgnacji wrażliwej skóry maluszka, przede wszystkim należy szukać tych przeznaczonych specjalnie do tego celu. Podczas wyboru produktu warto uważnie zapoznać się z jego składem, szczególnie pod kątem obecności najgroźniejszych substancji, których część wymieniono wcześniej. Należy pamiętać, że im prostszy i bardziej naturalny skład danego specyfiku, tym mniejsze ryzyko alergizacji i podrażnienia skóry (z wyjątkiem naturalnych substancji alergizujących). Skórę niemowlęcia powinno się natłuszczać, by wzmocnić funkcjonowanie jego bariery naskórkowej, czyli zapobiegać przeznaskórkowej utracie wody z głębszych warstw skóry. Stosując kosmetyki, które pozostawiają na skórze dziecka delikatny, ochronny film, zwiększamy stopień nawilżenia jego skóry. Wbrew powszechnemu wyobrażeniu nawilżanie nie polega na dostarczaniu do skóry wody w kosmetyku, ale na takim zabezpieczeniu naskórka, by woda, która znajduję się w skórze właściwej, wolniej odparowywała.