Zakażenia wirusem opryszczki zwykłej

Do zakażenia opryszczką zwykłą dochodzi drogą kropelkową, przez dotyk lub drogą kontaktów seksualnych. Wrotami infekcji dla HSV1 są najczęściej błony śluzowe jamy ustnej lub zmieniona chorobowo skóra twarzy (herpes labialis), a dla HSV2 – błony śluzowe oraz skóra narządów płciowych i okolicy odbytu, (herpes progenitalis).

Wiek i okoliczności

Zmiany obyczajowości seksualnej wpływają na coraz mniejszy związek pomiędzy typem HSV, a lokalizacją zmian chorobowych. Zakażenie HSV1 występuje u większości osób światowej populacji, najczęściej dotyczy twarzy i jamy ustnej. U większości ludzi ma ono charakter utajony. Do zakażenia HSV1 dochodzi najczęściej między 6. miesiącem a 5. rokiem życia (50 proc. dzieci do 5. roku życia ma swoiste przeciwciała). Infekcja HSV1 w okolicy narządów płciowych jest związana zwykle z kontaktami oralnymi z zakażonym partnerem i podobnie jak zakażenie HSV-2 stanowi zagrożenie dla noworodka. Do zakażenia HSV2 dochodzi najczęściej pomiędzy 14. a 29. rokiem życia (ok. 16-29 proc. populacji po okresie pokwitania ma swoiste przeciwciała). Szacuje się, że średnio ponad 20 proc. kobiet w ciąży na świecie jest zakażonych HSV a u ok. 2 proc. do zakażenia dochodzi w trakcie ciąży, co jest szczególnie niebezpieczną sytuacją dla płodu i noworodka.

Podstawowe objawy

Objawy kliniczne, związane z wniknięciem wirusów do ustroju przez błony śluzowe lub uszkodzoną skórę, występują w okresie 2 do 10 dni od zakażenia i dotyczą 10-20 proc. chorych. Częściej w sposób objawowy przebiega pierwszy kontakt organizmu z HSV2 (60-75 proc. zakażeń pierwotnych związanych jest z HSV2, podczas gdy z HSV1 ok. 25-40 proc.). Wirusy po wniknięciu do ustroju namnażają się w miejscu inokulacji i w regionalnych węzłach chłonnych, które powiększają się i są bolesne. Następnie wirusy przedostają się do krwi, co powoduje wytwarzanie przeciwciał. Przed wystąpieniem zmian w skórze chorzy odczuwają:
– pieczenie,
– swędzenie,
– lub mają przeczulicę.

Po 2-3 dniach pojawiają się drobne – średnicy ok. kilku milimetrów – wykwity pęcherzykowe, wypełnione surowiczą treścią. Pęcherzyki powstają na podłożu rumieniowo-obrzękowym i mają tendencję do grupowania się. Ze względu na nietrwałą pokrywę pęcherzyki szybko przekształcają się w powierzchowne nadżerki, pokrywające się strupami i następnie gojące się bez pozostawienia śladów.

Okres utajnienia i nawroty choroby

Po ustąpieniu objawów pierwotnej infekcji HSV choroba przechodzi w okres utajenia. W większości przypadków (ok. 80-90 proc.) zakażenie od początku ma charakter bezobjawowy. W tym czasie wirusy w przypadku herpes labialis są obecne w czuciowych zwojach nerwu trójdzielnego, z kolei w przypadku herpes progenitalis są obecne w komórkach zwojów krzyżowych.
Opisano przewlekłe, bezobjawowe zakażenie HSV z okresową sekrecją wirusów ze śliną i łzami, wydzieliną pochwową i szyjki macicy, wydzieliną z cewki moczowej i z nasieniem. Tak zwani ,,wydzielacze’’ odgrywają istotną rolę w szerzeniu się zakażeń HSV. Po różnie długo trwającym okresie bezobjawowym może dojść do reaktywacji utajonego w zwojach czuciowych zakażenia i powstania w skórze lub na błonach śluzowych zmian o charakterze nawrotowym.

Czynnikami prowokującymi nawroty opryszczki są:

– gorączka, oziębienie organizmu,
– ekspozycja na promienie UV,
– stresy,
– urazy mechaniczne błon śluzowych i skóry,
– miesiączka,
– stany przebiegające z obniżeniem odporności.

W przypadku inwazyjnych zabiegów kosmetycznych i dermatologicznych (np. peelingi, makijaż permanentny) istnieje możliwość aktywacji zakażenia HSV, co może prowadzić do wystąpienia ciężkich objawów opryszczki.

Farmakoterapia i zalecane środki bezpieczeństwa

Leczenie zakażenia HSV należy rozpocząć jak najszybciej. Wczesne włączenie leczenia przeciwwirusowego hamuje dalszy wysiew zmian oraz zapobiega występowaniu powikłań. Najczęściej stosowany jest acyklowir 5 razy dziennie 200 mg (doustnie) przez 10 dni. W ciężkich przypadkach można zastosować dożylne leczenie acyklowirem w dawce 5 mg/kg co 8 godzin, przez 7-10 dni. W leczeniu pojedynczych epizodów stosuje się acyklowir 5 razy 200 mg dziennie.
W przypadku częstych nawrotów opryszczki wargowej i genitalnej stosuje się tzw. leczenie profilaktyczne (supresyjne), które polega na podawaniu acyklowiru doustnie w dawce 2 razy po 400 mg na dobę przez wiele miesięcy. Leczenie takie hamuje wysiewy zmian klinicznych lub znacznie zmniejsza ich częstotliwość. Należy podkreślić, że stosowane w opryszczce wargowej miejscowe leki przeciw HSV (kremy, żele), chociaż łagodzą i zmniejszą objawy, nie zapobiegają nawrotom opryszczki. Dlatego też coraz częściej, także w opryszczce wargowej przebiegającej z nawrotami, a także w sytuacji, gdy w otoczeniu przebywają dzieci, zaleca się doustne leczenie tej postaci zakażenia.