W przepisach prawa pracy, które zostały znowelizowane w bieżącym roku, znalazł się zapis, że umowa na świadczenie profilaktycznej opieki zdrowotnej (badania wstępne, okresowe i kontrolne) powinna być zawierana w formie pisemnej. Rozwiązanie takie ma przyczynić się do eliminacji fikcyjnych umów tego typu, zawieranych między pracodawcami a jednostkami służby medycyny pracy. Przepisy nakładają także na przychodnie obowiązek informowania właściwej inspekcji o niewywiązywaniu się przez pracodawcę z obowiązków zlecania badań.
Ile to kosztuje?
Wybierając jednostkę służby medycyny pracy, pracodawcy w większości kierują się ceną usług. Koszt badania okresowego pracownika zależnie od zakresu badań i podmiotu je wykonującego wynosi od ok. 60 do 150 zł. Badanie okresowe u tego samego pracownika wykonuje się przeciętnie co 2-3 lata. Dla zakładów opieki zdrowotnej jest to znaczący dochód, dlatego panuje duża konkurencja na rynku usług medycyny pracy. Często pracodawcy oprócz ceny kierują się również dostępnością usług medycznych, czyli liczbą lekarzy oraz placówek zrzeszonych w danej sieci, szybkością i jakością przeprowadzania badań lekarskich oraz zakresem dodatkowych usług proponowanych w ramach umowy. Od 1 stycznia 2007 r., na skutek zmian w przepisach podatkowych, wszystkie wydatki poniesione na usługi medyczne dla pracowników pracodawca wlicza w koszty uzyskania przychodu. W ten sposób wydatki na badania okresowe pracowników stają się tańsze. Jednocześnie należy pamiętać, o istnieniu przepisów, mówiących, że pracodawca, który dopuszcza do pracy pracownika bez zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku, popełnia wykroczenie i może zostać ukarany grzywną. Inspektor pracy może więc ukarać właściciela apteki karą grzywny w wysokości do 2 tys. zł. Ponadto pracodawca który był co najmniej dwukrotnie karany za naruszenie praw pracownika, zapłaci 5 tys. zł, jeśli w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania znów popełnił takie wykroczenie.
Jak zawrzeć umowę?
Właściciel apteki musi zawrzeć umowę o sprawowaniu opieki lekarskiej nad pracownikami z podstawową jednostką służby medycyny pracy, czyli z zakładem opieki zdrowotnej lub uprawnionym lekarzem wykonującym indywidualną bądź grupową praktykę lekarską. Umowa zawierana jest na dowolny okres, jednak nie mniej niż 1 rok. Umowa cywilnoprawna powinna określać w szczególności strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami, zakres opieki zdrowotnej, warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy lub nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych, sposób kontrolowania przez właściciela apteki wykonywania postanowień umowy. Jednocześnie właściciel apteki musi zagwarantować, że będzie przekazywać lekarzom informacje o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników oraz że będzie zapewniać możliwość przeglądu stanowisk pracy, w celu dokonania oceny warunków pracy. Strony w umowie ustalają także sposób udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy w części odnoszącej się do ochrony zdrowia oraz dopuszczalność zlecania osobom trzecim np. badań diagnostycznych i specjalistycznych konsultacji lekarskich.
W kwestii wysokości należności i sposobu jej ustalania, terminów płatności oraz trybu rozliczeń finansowych, istnieją dwa podstawowe systemy. Jeden z nich to płacenie za faktycznie wykonane badania pracowników, drugi to ryczałtowe ustalenie kwoty, którą właściciel apteki będzie płacił jednostce medycyny pracy za gotowość do wykonania badań pracowników. W umowie określa się też sposób rozwiązania umowy za wypowiedzeniem oraz powody stanowiące podstawę rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym, a także tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy, zwłaszcza w przypadku uchybień stwierdzonych przez wojewódzki ośrodek medycyny pracy w postępowaniu kontrolnym.
Badanie w godzinach pracy
Zgodnie z treścią art. 229., § 3., badania okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzone w godzinach pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jeżeli dla przeprowadzenia tych badań konieczny jest przejazd pracownika do innej miejscowości, otrzymuje on zwrot kosztów podróży. Dlatego część pracodawców chętnie korzysta z możliwości przeprowadzenie badań w siedzibie firmy. Dzięki temu można zaoszczędzić czas potrzebny na dojazdy i wykonać badania wszystkich pracowników jednego dnia. Obowiązek pokrywania przez pracodawcę kosztów podróży w celu przeprowadzenia badań nie dotyczy badań wstępnych, które są przeprowadzane przed podjęciem pracy. Natomiast badania wstępne związane ze zmianą dotychczasowego stanowiska pracy w każdym wypadku wobec młodocianego oraz w odniesieniu do innych pracowników w sytuacjach określonych w przepisie art. 229., § 1. powinny być z punktu widzenia zwrotu ewentualnych kosztów podróży traktowane tak, jak badania okresowe i kontrolne. W przypadku, gdy pracownik bądź pracodawca nie zgadza się z treścią o braku (lub istnieniu) przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku, każdy z nich może w terminie 7 dni od wydania orzeczenia złożyć wniosek o przeprowadzenie powtórnego badania w nadrzędnym ośrodku medycyny pracy. Takie badanie zostaje potwierdzone w ostatecznym już orzeczeniu lekarskim, od którego nie można się odwołać. Ma to znaczenie dlatego, że stwierdzenie przeciwwskazań do pracy może skutkować koniecznością zwolnienia pracownika lub niemożliwością jego zatrudnienia na danym stanowisku.