Zaburzenia erekcji (ang. erectile dysfunction, ED) to niezdolność do osiągania lub utrzymywania erekcji (wzwodu) prącia, umożliwiającej odbycie satysfakcjonującego stosunku. Problem ten dotyczy około 200 mln mężczyzn na świecie.
Istotne znaczenie w leczeniu zaburzeń erekcji ma ich rozpoznawanie. Pacjent zwykle oczekuje na inicjatywę ze strony lekarza, sam nie podejmuje tematu. Blisko 75 proc. pacjentów w Polsce nigdy nie zostało zapytanych przez lekarza o stan zdrowia seksualnego. W takiej sytuacji chory zostaje sam ze swoimi problemami. Pozostaje mu czekać, aż zaburzenia same ustąpią, zrezygnować z aktywności seksualnej lub prosić o poradę w aptece.
Powody zaburzeń erekcji
Zaburzenia erekcji mogą pojawić się w życiu mężczyzny nagle – spowodowane czynnikami psychogennymi, urazem lub jako następstwo zabiegu operacyjnego. Mogą też rozwijać się stopniowo, w następstwie przewlekłej, postępującej choroby – tak dzieje się najczęściej. Wśród chorób powodujących wystąpienie zaburzeń erekcji wymienia się miażdżycę naczyń, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zaburzenia hormonalne, choroby nerek, stwardnienie rozsiane czy zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Zaburzenia seksualne mogą pojawić się także w następstwie urazu kręgosłupa lub po zabiegu chirurgicznym (np. usunięcia gruczołu krokowego). Do innych czynników ryzyka należą palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, narkotyków, a także przyjmowanie leków negatywnie wpływających na funkcje seksualne. Wśród czynników psychogennych wymienia się lęk przed niezdolnością do odbycia stosunku, niską samoocenę, stres czy sytuacje konfliktowe w związku. Wyżej wymienione czynniki często występują jednocześnie, składając się na obraz choroby o mieszanym podłożu somatycznym i psychogennym.
Terapia zaburzeń erekcji
Podjęcie terapii powinno być poprzedzone szczegółowym wywiadem lekarskim i wykonaniem podstawowych badań dodatkowych (krwi, moczu), ewentualnie dalszych szczegółowych badań lub konsultacji specjalistycznych, jeżeli sytuacja pacjenta tego wymaga. Optymalne leczenie zaburzeń erekcji powinno być nastawione na usuwanie przyczyn i modyfikowalnych czynników ryzyka (tam gdzie jest to możliwe – np. przez odpowiednią kontrolę farmakologiczną ciśnienia, glikemii, substytucję hormonalną, zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej) w połączeniu z optymalnym leczeniem objawowym. Niżej omówiono najczęściej stosowane, specyficzne metody leczenia ED.
Inhibitory fosfodiesterazy-5 (PDE-5)
Są to doustne preparaty będące aktualnie lekami pierwszego rzutu w terapii zaburzeń erekcji członka. Bardzo wysoka skuteczność terapeutyczna tej grupy leków spowodowała przełom w leczeniu zaburzeń erekcji. Obecnie dostępne są trzy substancje z tej grupy chemicznej. W piśmiennictwie medycznym podkreśla się ich podobną efektywność, dobrą tolerancję, rosnącą skuteczność z czasem trwania terapii oraz podobne przeciwwskazania do stosowania. Syldenafil i vardenafil: optymalne działanie ujawnia się typowo po czasie 30 do 120 minut po przyjęciu tabletki (średnio 60 min.), czas działania wynosi 4 do 6 godzin (według najnowszych badań działanie może wystąpić nawet po kilkunastu minutach, a w przypadku syldenafilu ponadto utrzymywać się do 12 godzin).Tadalafil: optymalny efekt również między 30 a 120 min. po przyjęciu leku, zaleca się podawanie ok. 2 godzin przed planowanym stosunkiem. Skuteczne działanie może się utrzymywać do 36 godzin (wg niektórych badań nawet 48 godzin) od przyjęcia preparatu. Należy pamiętać, że do osiągnięcia erekcji w przypadku stosowania tych leków potrzebna jest stymulacja seksualna, nie jest zatem „automatyczną” reakcją po przyjęciu tabletki.
Inne metody
Ze względu na powszechną dostępność preparatów doustnych z grupy inhibitorów PDE-5, inne metody leczenia, takie jak iniekcje do ciał jamistych lub stosowanie pomp próżniowych, mają obecnie znacznie mniejszy udział w leczeniu dysfunkcji erekcyjnej u mężczyzn. Preparaty dostępne bez recepty oparte są przede wszystkim o składniki roślinne, mikroelementy, witaminy oraz antyoksydanty i donory tlenku azotu. Nie mają udowodnionej skuteczności działania w leczeniu zaburzeń erekcji zgodnie z kryteriami badań klinicznych i EBM (medycyna oparta na faktach), mogą być stosowane pomocniczo, jako suplementy diety. Istotne znaczenie ma uwzględnienie czynników psychogennych przyczyniających się do występowania i pogłębiania zaburzeń seksualnych. Najbardziej skuteczne metody farmakologiczne nie zastąpią odpowiedniego wsparcia terapeutycznego. Kluczowe znaczenie w terapii zaburzeń erekcji mają metody nastawione na eliminację błędnych przekonań i wzorców zachowań, zmniejszenie lęku, poprawę samooceny i rozwiązywanie problemów partnerskich.
Rola farmaceuty w diagnostyce zaburzeń seksualnych
Biorąc pod uwagę niski odsetek pacjentów trafiających do gabinetów lekarskich z problemami zdrowia seksualnego, farmaceuta bywa pierwszą osobą, z którą spotyka się chory. Z tego względu niezwykle istotne znaczenie ma udzielenie rzeczowych informacji, zachęcenie do wykonania diagnostyki i spotkania z lekarzem. Szczególnie, że diagnostyka zaburzeń seksualnych może ujawnić istnienie poważnych chorób systemowych oraz przyspieszyć rozpoczęcie ich leczenia i profilaktyki. W przypadku pacjenta przychodzącego do apteki z receptą na preparat stosowany w leczeniu zaburzeń erekcji istotne jest zapewnienie mu dyskrecji i poczucia bezpieczeństwa, mając na uwadze, że tego typu wizyta może wiązać się z uczuciami
lęku, wstydu i zakłopotania. Problemy z erekcją nie stanowią już wyroku odejścia na „seksualną emeryturę”. Właściwe leczenie pozwala na powrót do normalnej, spontanicznej aktywności seksualnej. Jednak niezbędnym krokiem na tej drodze jest kontakt z lekarzem, który rozpozna przyczynę dysfunkcji i zaproponuje optymalną terapię.