Terapia mokrego kaszlu

autorka: mgr farm. Anna Jakowska

Kaszel dla dziecka nie jest zjawiskiem przyjemnym, potrafi być wyczerpujący i prowokować wymioty. Jest jednak ważnym odruchem obronnym występującym w chorobach układu oddechowego. Wyróżniamy dwa typy kaszlu: kaszel produktywny (mokry) oraz kaszel nieproduktywny (suchy) – bez wykrztuszania. Mokry kaszel jest korzystny i niezbędny, umożliwia usunięcie nagromadzonej wydzieliny oskrzelowej. Nie należy go hamować, wręcz odwrotnie – warto stosować leki wykrztuśne, które ułatwiają i przyspieszają usuwanie wydzielin z dróg oddechowych.

Substancje mukoaktywne w zależności od sposobu działania dzielimy na^[1]:

• leki wykrztuśne – zwiększające objętość wydzieliny: bromheksyna, ambroksol, związki gwajakolu, saponiny zawarte w pierwiosnku lekarskim, lukrecji gładkiej, mydlnicy lekarskiej, bluszczu pospolitym oraz olejki eteryczne: eukaliptusowy, sosnowy, anyżowy,


• leki mukolityczne – zmniejszające lepkość wydzieliny: acetylocysteina, erdosteina, karbocysteina, mesna,


• mukokinetyki – zwiększające efektywność transportu rzęskowego: salbutamol; zmniejszające adhezję śluzu do nabłonka: surfaktant; ambroksol,


• leki mukoregulujące – glikokortykosteroidy wziewne, leki antycholinergiczne.

Wśród leków roślinnych prowokujących kaszel do odkrztuszania na uwagę zasługują preparaty z bluszczu pospolitego (Hedera helix L.). Zawierają saponiny triterpenowe – hederakozyd B i C decydujące o jego właściwościach sekretolitycznych oraz antyoksydacyjnych. Mechanizm ich działania polega na pobudzaniu odruchu kaszlu poprzez drażnienie zakończeń nerwów czuciowych w błonie śluzowej żołądka; pobudzenie to dochodzi do jąder nerwu błędnego, co na drodze odruchowej powoduje znaczne nasilenie wydzielania w obrębie dróg oddechowych. Dodatkowo wykazano spazmolityczne działanie wyciągów z liści bluszczu – zmniejszają napięcie w mięśniach układu oddechowego, mogą być zatem stosowane w leczeniu objawowym przewlekłych stanów zapalnych oskrzeli^[2].

Leczenie preparatami z wyciągiem z bluszczu powinno trwać ok. 7 dni^[3]. Na rynku farmaceutycznym znajdują się preparaty, które można podawać już niemowlętom (po konsultacji pediatrycznej), dawkowanie tych preparatów na bazie wody jest ściśle określone przez Farmakopeę^[4].

Należy zachować ostrożność w stosowaniu preparatów z bluszczem u pacjentów z problemami żołądkowymi (zapalenie błony śluzowej żołądka, wrzody żołądka) oraz z nadwrażliwością na substancje pomocnicze. Po przyjęciu zbyt dużej dawki preparatu mogą wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe. Ponadto preparatów o działaniu wykrztuśnym nie należy stosować wieczorem.

Badania z udziałem pacjentów w wieku od 2-10 lat z ostrymi objawami zapalnymi oskrzeli, gdzie porównano skuteczność i tolerancję ekstraktu z liści bluszczu z acetylocysteiną, wykazały porównywalną skuteczność mukolityczną testowanych preparatów i lepszą tolerancję leku roślinnego^[5]. Bluszcz pospolity jest zatem cennym surowcem farmaceutycznym, który może stanowić alternatywę w leczeniu mokrego kaszlu, zwłaszcza u dzieci.

Przypisy:
1. Zasowska-Nowak A., Nowak D., Leki mukoaktywne. Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 1, 7-13.
2. Szumny D., Szypuła E., Szydłowski M., i inni. Leki roślinne stosowane w chorobach układu oddechowego. Dent. Med. Probl. 2007, 44, 4, 507-515 ISSN 1644−387X.
3. Podlewski J., Chwalibogowska-Podlewska A. Leki współczesnej terapii. Wydanie XX.
4. European Pharmacopoeia. 7th ed. Monograph. 01/2008:2148.
5. Balbot Yu, Prokhorov E, Mokia S, Yurtseva A. Comparing the efficacy and safety of high-concentrate (5-7,5;1) ivy leaves extract and Acetylcysteine for treatment of children with acute bronchitis. Drugs of Ukraine 2004; 11:1-4.