Jak przyspieszyć gojenie ran i oparzeń?

autor: dr n. med. Leszek Marek Krześniak
specjalista chorób wewnętrznych

Skóra człowieka to największy narząd naszego ciała, zwykle waży ok 3-4 kg. Dla konkretnej osoby masę skóry można obliczyć dzieląc masę ciała przez 16. Chroni ona nasz organizm przed szkodliwymi czynnikami środowiska. Jeżeli w wyniku skaleczenia czy oparzenia naruszona zostanie jej ciągłość, otwierają się wrota do wnikania patologicznych drobnoustrojów, rozwijają się stany zapalne, które u ludzi ciężko chorych i z osłabionym układem odporności powodują, że rany nie mogą się zagoić. Często długotrwałe gojenie nie przywraca pierwotnego wyglądu i funkcji skóry, a przebiega z wytworzeniem blizn.

Po przerwaniu ciągłości skóry w wyniku zranienia skóra wytwarza własny opatrunek w postaci strupa, który pokrywa uszkodzenie i zapobiega wnikaniu mikroorganizmów. Ale strup taki powoduje spowolnienie procesów gojenia, zaś jego zerwanie prowadzi często do wytworzenia się blizny.

Sensownym działaniem jest możliwie szybka dezynfekcja skóry w okolicy zranienia, ponieważ na skórze człowieka bytuje bardzo wiele drobnoustrojów, ponadto istnieje też ryzyko zanieczyszczenia rany drobnoustrojami z ziemi czy powietrza.

Przy uszkodzeniu skóry przez oparzenie bardzo ważnym jest możliwie najszybsze schłodzenie miejsca oparzonego, np. przez polewanie letnią wodą przez ok. 20 minut. Takie ochłodzenie zapobiega dalszemu uszkodzeniu skóry. Zabieg taki powinien być wykonany nie później niż 30 minut od oparzenia, bo korzystny efekt takiego działania może już nie nastąpić.

Chociaż już w starożytności Hipokrates zauważył, że rana utrzymana w wilgotnym środowisku (pokryta liśćmi) goi się lepiej, to dopiero w latach sześćdziesiątych XX w. potwierdzono ten fakt na zwierzętach, a potem w badaniach u ludzi. W roku 1979 Tuner określił, jakie cechy powinien mieć idealny opatrunek. To sprawiło, że zaczęto produkować różnego rodzaju opatrunki z materiałów syntetycznych i naturalnych.

W tym celu opracowano inteligentne hydrożele, które mogą być nakładane bezpośrednio na zranioną skórę. Żele takie zapewniają nie tylko wilgoć, ale wchłaniają również płyn, który wydostaje się ze zranionej skóry, np. po oparzeniu. Przy niewielkich zranieniach żele takie nakłada się dwa razy w ciągu dnia na miejsce zranienia. Nie wymagają one dodatkowego opatrunku, choć przy większych ranach może zaistnieć potrzeba nałożenia na warstwę żelu dodatkowego opatrunku. Żele takie mogą również być nakładane na skórę w przypadku oparzeń słonecznych dwa razy dziennie.

______________________

* rany, w których zostało zachowane wilgotne, ciepłe środowisko, goją się szybciej i w bardziej „uporządkowany” sposób niż rany suche, co udowodnili w swoich badaniach m.in. Winter, Hinman i Maibach

W przypadku przewlekłych, niegojących się ran najważniejszą sprawą jest leczenie i usuwanie przyczyn, które doprowadziły do powstania niegojącej się rany. Trzeba także zwrócić uwagę na:

• ogólny stan chorego,


• odżywienie,


• typ budowy,


• otyłość,


• ograniczenie ruchowości (niedowłady),


• nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze,


• nietrzymanie moczu,


• zaburzenia czucia w okolicy rany lub występujące dolegliwości bólowe,


• zaburzenia krążenia (niewydolność),


• miażdżycę naczyń,


• niewydolność oddechową przy przewlekłych chorobach płuc i oskrzeli,


• choroby skóry,


• alergie,


• towarzyszące zmiany zapalne,


• wyprysk.

U osób z cukrzycą konieczne jest wyrównanie metaboliczne, przestrzeganie diety, odpowiedni dobór leków, a niekiedy włączenie na pewien czas leczenia insuliną i uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów. U osób z odleżynami trzeba wyeliminować ucisk w miejscu, gdzie tworzy się odleżyna, przez użycie odpowiednich materaców czy poduszek oraz ułatwianie częstej zmiany pozycji ciała. Ponieważ problem leczenia odleżyn jest bardzo trudnym, opracowano 7 grup różnych opatrunków: błony poliuretanowe, hydrokoloidy, hydrożele, gąbki poliuretanowe, dekstranomery, opatrunki alginianowe lub złożone. U osób z niegojącymi się owrzodzeniami na tle żylaków bardzo ważną sprawą jest poprawa mikrokrążenia oraz eliminacja stanów zapalnych w naczyniach krwionośnych.

Opatrunki hydrożelowe okazały się bardzo przydatne po zabiegach medycyny estetycznej: laseroterapii naczyń, laseroterapii rozstępów, laseroterapii blizn, znamion, mezoterapii, peelingu, a także po zabiegach przy użyciu toksyny botulinowej.

Chociaż rana, na którą nałożono hydrożele, może sprawiać wrażenie rozpulchnionej nawet przez 3 do 7 dni, to pełny korzystny efekt takiego leczenia jest widoczny po 14 dniach stosowania.

We wszystkich tych przypadkach niegojących się ran należy zapewnić wilgotne środowisko przez użycie hydrożeli, w których składzie mogą znajdować się dodatkowe substancje dezynfekujące lub pobudzające procesy gojenia ran. Jeśli z rany wypływa płyn, to w zależności od rodzaju, opatrunki hydrożelowe mogą absorbować ten płyn, inne zaś nawet absorbować wolne rodniki. Zwraca się również uwagę na to, że rozproszony żel ma aktywność fibrynolityczną (zdolność do rozpuszczania zlepów włóknika) i naczyniotwórczą. Dlatego niektórzy badacze nazywają tę grupę opatrunków aktywnymi.

Na rynku polskim obecnych jest bardzo wiele opatrunków, które różnią się budową, przeznaczeniem, sposobem stosowania, a także sposobem działania. Zapoznanie się z ich właściwościami pozwoli na dobór najbardziej odpowiedniego postępowania dla konkretnego zranienia.