Trądzik jest schorzeniem w decydującym stopniu związanym z nadczynnością gruczołów łojowych. Największe nasilenie trądziku pospolitego występuje na skórze twarzy, okolicy dekoltu oraz na plecach, ponieważ w tych miejscach najliczniej występują gruczoły łojowe. Największy wzrost wydzielania łoju obserwuje się w okresie dojrzewania i jest to związane z pobudzeniem gruczołów, powiązanym z podwyższonym poziomem androgenów. Definicja dermatologiczna określa trądzik jako chorobę charakteryzującą się obecnością zaskórników, grudek, krostek zapalnych oraz torbieli ropnych.
Przyczyny schorzenia
Pojawienie się trądziku to wypadkowa wielu czynników. Do najważniejszych zalicza się uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, bakterie oraz właściwości mieszków włosowych. Skłonność do rozwinięcia zmian trądzikowych jest częściowo uwarunkowana genetycznie, jednak nie zostało to do tej pory jednoznacznie wyjaśnione. Spośród hormonów decydującą rolę w patogenezie trądziku odgrywają androgeny. Obserwuje się zaostrzenie trądziku pod wpływem zwiększonego działania androgenów, ale również znaczne zmniejszenie produkcji łoju pod wpływem stosowania preparatów antyandrogenowych. Swój udział w powstawaniu trądziku mają również drobnoustroje. Najczęściej są to bakterie beztlenowe należące do gatunku
Propionibacterium acnes. Znajdują się one w dużych ilościach w ujściach gruczołów łojowych. Za pomocą swoich enzymów powodują powstawanie wolnych kwasów tłuszczowych, mających drażniące działanie. Dodatkowo bakterie odpowiedzialne są za tworzenie się bolesnych nacieków zapalnych. Pierwotne wykwity trądzikowe, czyli zaskórniki, powstają w wyniku nadmiernego tworzenia się mas rogowych i zaburzonego procesu ich oddzielania się. Można podzielić je na dwie główne grupy: zaskórniki zamknięte i zaskórniki otwarte. Z zaskórników zamkniętych zwykle powstają zaskórniki otwarte, które charakteryzują się bardziej zbitym czopem składającym się ze ściśle upakowanych korneocytów (martwe komórki naskórka), bakterii
Propionibacterium acnesi łoju.
Jak go leczyć?
U większości osób po okresie dojrzewania dochodzi do samoistnej poprawy stanu miejscowego i wyleczenia. Jednakże trądzik o większym nasileniu oraz długości trwania wymaga czujności i odpowiedniego leczenia dermatologicznego. Właściwe postępowanie lecznicze może skrócić przebieg choroby, poprawić komfort życia młodej osoby oraz zmniejszyć ryzyko możliwych powikłań, np. w postaci blizn. W przypadku
wykwitów zaskórnikowych i grudkowych najbardziej skuteczne są retinoidy, czyli np. kwas witaminy A (miejscowa tretinoina), w postaci żelu lub roztworu. Jeśli mamy do czynienia ze zmianami krostkowymi wskazany w leczeniu miejscowym bywa nadtlenek benzoilu, występujący głównie w postaci żelu i kremu. Oprócz działania złuszczającego działa również bakteriobójczo. Do innych leków miejscowych zalicza się preparaty zawierające kwas salicylowy oraz cynk. Ich stosowanie, zwłaszcza u pacjentów z dużą ilością zaskórników, warto połączyć z mechanicznym oczyszczeniem skóry. U chorych z nasilonym odczynem zapalnym wskazane jest podanie antybiotyków, miejscowo, ogólnie lub w terapii skojarzonej. We wszystkich odmianach trądziku efekty przynosi fototerapia ultrafioletem typu UVB / UVA, zwłaszcza w miesiącach zimowych. Leczenia ogólnego wymaga nasilona postać trądziku. Wówczas terapia lekami miejscowymi bywa niewystarczająca i nieskuteczna. Podstawą leczenia ogólnego są antybiotyki z grupy tetracyklin. Działają przeciwbakteryjnie oraz zmniejszają lipolityczną aktywność bakterii z grupy
Propionibacterium acnes.
Najskuteczniejsze metody leczenia
W najcięższych postaciach trądziku, zwykle po wcześniejszym leczeniu miejscowym i ogólnym za pomocą antybiotyków, które zawodzi, wskazane jest podawanie 13-cis kwasu witaminy A, czyli izotretynoiny. Izotretynoina jest stosowana od lat w terapii trądziku i jest jednym z najskuteczniejszych leków stosowanych w tym schorzeniu. Do podstawowych wskazań rozpoczęcia leczenia ogólnego izotretynoiną należą: trądzik o ciężkim nasileniu, trądzik skutkujący bliznowaceniem oraz trzykrotna nieskuteczna antybiotykoterapia. Izotretynoina hamuje wytwarzanie łoju przez gruczoły łojowe, zmniejsza ich wielkość, zmniejsza rogowacenie w ujściach mieszków włosowych, odblokowując je oraz hamuje namnażanie bakterii Propionibacterium acnes i wywiera miejscowe działanie przeciwzapalne. Izotretynoina powoduje zanik i zmniejszenie wielkości gruczołów łojowych nawet o 90 proc. Lek ten ma również działanie komedolityczne, czyli redukujące ilość i wielkość zaskórników. Izotretynoina jest najskuteczniejszym lekiem przeciwtrądzikowym, który nie działa jedynie objawowo. U większości pacjentów objawy trądziku ustępują całkowicie po jednym cyklu leczenia. Jest jedynym lekiem działającym przyczynowo, dającym bardzo dobre i trwałe efekty leczenia, a o jej bezpieczeństwie świadczy m.in. fakt, iż jest stosowana w medycynie od 1996 r. Wywiera co prawda działania niepożądane, na które zarówno lekarze, jak i pacjenci powinni zwrócić szczególną uwagę. Istotna jest tu rola farmaceuty, który powinien poinformować pacjenta o tym, by w trakcie kuracji unikać zabiegów kosmetycznych oraz ekspozycji na naturalne i sztuczne promieniowanie ultrafioletowe oraz zalecić, by stosowanie innych leków w trakcie kuracji izotretynoiną skonsultował z lekarzem. Ważne, by pacjent nie udostępniał leku i recept innym osobom (nawet jeśli mają podobne objawy), a po zakończeniu leczenia niewykorzystane kapsułki zwrócił do najbliższej apteki. Należy zdecydowanie podkreślić, że prawidłowo stosowany lek jest bezpieczny, a działania niepożądane należą do rzadkości. Jeżeli zaistnieją, to najczęściej są zgłaszane przez pacjentów jako nasilona suchość i pękanie warg. Jednocześnie jest jedynym lekiem dostępnym na rynku, który u większości pacjentów powoduje trwałe wyleczenie zmian trądzikowych.