Jak poprawić skuteczność prewencji i leczenia chorób układu krążenia?

autorzy:
Anna Shalimova
Krzysztof Narkiewicz
Katedra i Klinika Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii, Gdański Uniwersytet Medyczny

W 2012 r. według danych Eurostatu odsetek zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych w Polsce wynosił 46,2% przy średniej europejskiej 38,1% [ec.eurostat.eu]. W ciągu ostatnich 10 lat liczba zgonów związanych z chorobami układu krążenia w Polsce spadła blisko o połowę, zarówno wśród kobiet i mężczyzn. Pomimo tych korzystnych trendów nie udało się nam niestety wejść do elitarnej grupy krajów europejskich o małym ryzyku sercowo-naczyniowym. Konieczne jest zatem zintensyfikowanie działań zmierzających do skuteczniejszej prewencji chorób układu krążenia w naszym kraju.

Badanie INTERHEART (A Global Case – Control Study of Risk Factors for Acute Myocardial Infarction)^[1] wskazało na 6 najważniejszych poddających się modyfikacji czynników ryzyka sercowo-naczyniowego: dyslipidemię, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu oraz brak aktywności fizycznej. Czynniki te są odpowiedzialne za łącznie 90% ryzyka wystąpienia ostrego incydentu wieńcowego.

Najważniejsze czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego w Polsce oraz częstość ich występowania, oceniane w badaniu NATPOL z 2011 r., ilustruje rycina.

Dyslipidemia występuje u ponad 60% Polaków będąc najczęstszym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego w Polsce. Spośród różnych frakcji lipoprotein, największe znaczenie w patogenezie zmian miażdżycowych przypisuje się frakcji LDL (low-density lipoprotein). Do zaburzeń lipidowych przyśpieszających proces miażdżycowy zalicza się również hipertrójglicerydemię.

Szacuje się, że w Polsce w grupie wiekowej 18-79 lat ponad 9 mln osób dorosłych choruje na nadciśnienie, a kolejne 8 milionów jest zagrożona jego rozwojem. U 30% osób z nadciśnieniem nie zostało ono nigdy rozpoznane. Aż 59% chorych pomimo leczenia nie uzyskuje zadowalającej kontroli ciśnienia tętniczego.

Cukrzyca typu 2 staje się epidemią XXI wieku. Choroba ta najczęściej wynika ze współwystępowania nadwagi lub otyłości, nieodpowiedniej diety, siedzącego trybu życia oraz predyspozycji genetycznej.

Zarówno zmiana stylu życia (zmniejszenie spożycia soli, ograniczenie spożycia alkoholu w przypadku jego nadużywania, zbilansowany sposób odżywiania, redukcja masy ciała w przypadku nadwagi i otyłości, regularny wysiłek fizyczny oraz rzucenie palenia), jak i leczenie farmakologiczne mają korzystny wpływ na wyżej wymienione czynniki ryzyka, a w konsekwencji zapobiegają wielu chorobom układu krążenia, m.in. ostrym zespołom wieńcowym, niewydolności serca i udarowi mózgu. W ostatnich dekadach byliśmy świadkami niesamowitego postępu w zakresie terapii chorób układu krążenia. Wprowadzono nowe klasy leków, których skuteczność udokumentowano w randomizowanych badaniach klinicznych. Zalecenia kardiologiczne opierające się na Evidence Based Medicine precyzyjnie określają zasady diagnostyki terapii chorób układu krążenia.

Niestety leki i przejrzyste zalecenia nie gwarantują sukcesu w codziennej praktyce klinicznej chociażby z powodu różnych form nieprzestrzegania zaleceń lekarskich.^[2]

Szacuje się, że co drugi chory nie przestrzega prawidłowo zaleceń terapeutycznych. W Polsce odsetek ten jest jeszcze wyższy i w przypadku niektórych chorób może sięgać ponad 70%. Polepszenie współpracy można osiągnąć prowadząc dialog motywujący i angażując chorego w ustalanie planu terapii^[3], a także wykorzystując potencjał zarówno pielęgniarek, jak i farmaceutów. Wydaje się, że zwłaszcza szersze zaangażowanie tej ostatniej grupy zawodowej może przyczynić się do lepszej prewencji chorób układu krążenia w Polsce.

W kolejnych wydaniach przedstawimy wybrane leki, które zmieniły oblicze współczesnej kardiologii.

Formy nieprzestrzegania zaleceń:

• niezrealizowane recepty,


• nierozpoczynanie leczenia,


• opóźnianie rozpoczęcia leczenia,


• pomijanie pojedynczych dawek leku,


• zmiana częstości dawkowania leku,


• zmiana pory przyjmowania leku,


• okresowe zmniejszanie lub zwiększanie dawki leku,


• dłuższe przerwy w leczeniu („wakacje” od leków),


• przedwczesne kończenie terapii.

Piśmiennictwo:
1. Yusuf S., Hawken S., Ounpuu S. i wsp. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004; 364: 937-952.
2. Kardas P. Rozpowszechnianie i następstwa nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych. W: Gaciong Z., Kardas P. (red.). Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Naukowa Fundacja Polpharmy, Warszawa 2015: 25-34.
3. Winnicki M, Basiński K, Szyndler A, Chrostowska M, Narkiewicz K. Jak poprawić stopień przestrzegania zaleceń terapeutycznych i jakość współpracy lekarz–pacjent? Choroby Serca i Naczyń 2016; 13: 28-36.
4. Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia pod red. Grzegorza Kopcia, Piotra Jankowskiego, Andrzeja Pająka i Wojciecha Drygasa. Medycyna Praktyczna, Kraków 2015.