Objawy alergicznego nieżytu nosa upośledzają sprawność organizmu do stopnia, w którym znacznie utrudnione staje się prawidłowe funkcjonowanie organizmu, prowadzą też do zwiększonej absencji chorobowej w pracy i szkole. Na podstawie badania ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce), ocenia się, iż częstość alergicznego nieżytu nosa dotyczy jednej czwartej, a dodatnie testy skórne z alergenami wziewnymi – ponad 40 proc. polskiej populacji.
Leczenie
W leczeniu alergicznego nieżytu nosa stosuje się 2 grupy leków, leki przeciwzapalne –
donosowe glikokortykosteroidy oraz leki przeciwhistaminowe. Z uwagi na nieuzasadnione obawy pacjentów, ale i również lekarzy przed stosowaniem nowoczesnych glikokortykosteroidów donosowych (lub łączeniem tych dwu grup leków) najczęściej w leczeniu alergicznego nieżytu nosa korzystamy z leków przeciwhistaminowych. Leki przeciwhistaminowe stosowane w chorobach alergicznych są antagonistami receptora H1. Budową chemiczną wykazują podobieństwa do budowy histaminy. Nowoczesne leki przeciwhistaminowe wykazują wysoką skuteczność, znacząco redukują wydzielinę z nosa, świąd nosa, kichanie oraz objawy chorobowe ze strony spojówek. Zastosowanie leków przeciwhistaminowych na kilka dni przed ekspozycją na alergen (np. przed sezonem pylenia uczulającej rośliny) może też zapobiegać wystąpieniu blokady nosa (dlatego alergicy powinni korzystać z komunikatów o stężeniu pyłku roślin publikowanych w TVP i TVP Info oraz na stronie
www.alergen.info.pl).
Najnowsze wytyczne postępowania w alergicznym nieżycie nosa – ARIA 2010 w pierwszym punkcie odnoszącym się do leczenia farmakologicznego zalecają stosowanie doustnych H1-blokerów nowej generacji, które nie powodują sedacji i nie wchodzą w interakcję z cytochromem P450 (zalecenie silne). W kolejnym punkcie przypomniane zostało, że zalecane jest stosowanie doustnych H1-blokerów nowej generacji zamiast leków starej generacji (zalecenie silne). Wszystkie najnowsze standardy leczenia alergicznego nieżytu nosa przypisują stosunkowo dużą wagę ograniczeniu objawów niepożądanych.
Skutki uboczne
W Polsce przez wiele lat nie podejmowano dyskusji na temat
działań ubocznych części leków przeciwhistaminowych. Tymczasem takie preparaty jak terfenadyna czy astemizol zostały wycofane z obrotu z uwagi na możliwość wystąpienia po ich zastosowaniu zaburzeń rytmu serca. W części krajów europejskich oraz w USA bardzo restrykcyjnie podchodzi się do stosowania leków przeciwhistaminowych u osób prowadzących pojazdy mechaniczne i obsługujących maszyny w ruchu. Informacje o dopuszczeniu preparatów przeciwhistaminowych do stosowania u pilotów dostępne są na stronie internetowej Departamentu Transportu USA. W Polsce, biorąc pod uwagę treść ulotek reklamowych producentów niektórych preparatów przeciwhistaminowych, problem sedacji wydaje się być bagatelizowany. Tymczasem wykazano, że leki przeciwhistaminowe w znacznym stopniu mogą odpowiadać za zmniejszenie wydajności nauki i pracy, wypadki przy pracy oraz wypadki komunikacyjne.
Sedacja
Większość farmaceutów, lekarzy i pacjentów nie uświadamia sobie złożoności działania sedacyjnego niektórych leków. Często sprowadzamy ten problem jedynie do senności. Na sedację jednak składają się zaburzenia ilościowe świadomości (np. senność i zmęczenie), ale również zmiany jakościowe, obejmujące: zaburzenia pamięci deklaratywnej i proceduralnej i zaburzenia percepcji. Korzystając z pozytronowej tomografii emisyjnej (PET) i radioaktywnej doxepiny 11C wykazano, iż
leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji blokują od 50 do 90 procent receptorów histaminowych H1 w obrębie kory czołowej, skroniowej, hypokampa i mostu. Nie dziwi więc fakt iż w wielu badaniach wykazano, że zdolność kierowania pojazdami jest upośledzona w większym stopniu przez leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji niż przez alkohol.
Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji w znacznie mniejszym stopniu penetrują do centralnego układu nerwowego. Jednak zaznaczone są wyraźne różnice pomiędzy poszczególnymi preparatami tej grupy leków. Stwierdzono, np. że fexofenadyna nie penetruje do mózgu i nie blokuje receptorów histaminowych w jego obrębie. W USA i Wielkiej Brytanii za leki pozbawione działania sedatywnego i dopuszczone do stosowania u pilotów i kierowców uznawane są jedynie preparaty feksofenadyny, desloratadyny i loratadyny (10 mg).
Podsumowanie
Dziecko, uczeń, student, a nawet w pełni dojrzały człowiek na co dzień wciąż się uczy, zapamiętuje i podejmuje szereg ważnych decyzji. Warto o tym pamiętać w naszej codziennej pracy.
Piśmiennictwo:
1. Samoliński B., i wsp.: Częstość występowania alergii w Polsce – program ECAP. Alergoprofil 2007, 4, 26-28.
2. Jutel M.: Działanie sedacyjne leków przeciwhistaminowych. Alergia 2007, 1: 9-11
3. Mann RD., i wsp.: Sedacja wywołana przez pozbawione efektu uspokajającego antyhistaminiki: cztery badania monitorujące związek przepisany lek - niepożądane działanie w praktyce lekarza ogólnego. Alergoprofil 2006, 4 (7), 21-26
4. Rapiejko P., i wsp.: Ocena zachowań terapeutycznych lekarzy w Polsce w codziennej praktyce ambulatoryjnej odnośnie przepisywania leków przeciwhistaminowych. Otolaryngol. Pol., 2009, 63(6) : 509-512