Kardioseksuologia – cz. 1

Wiele leków kardiologicznych może wpływać na jakość życia seksualnego. Wreszcie, wielu pacjentów po incydentach sercowo-naczyniowych chce wznowić lub kontynuować swoją aktywność seksualną. Tymi zagadnieniami zajmuje się kardioseksuologia.
Kardioseksuologia to w ostatnich latach bardzo modny termin. Nie należy jednak traktować „mody” na kardioseksuologię w kategoriach pejoratywnych, jest to raczej wyraz wzrastającej świadomości i łamania tematów tabu. Otwarcie mówimy przecież, że otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, a także miażdżyca i jej konsekwencja – choroba niedokrwienna serca, dotyczą coraz młodszych ludzi. Coraz częściej więc schorzenia układu sercowo naczyniowego oraz zaburzenia metaboliczne stwierdzamy u pacjentów, dla których życie erotyczne stanowi bardzo ważny aspekt jakości życia w ogóle. Dzięki nowoczesnym możliwościom farmakologii wiek, przede wszystkim w przypadku mężczyzn, często przestaje być czynnikiem limitującym naszą aktywność seksualną. Coraz częściej więc tę sferę życia rozwijają lub odkrywają na nowo osoby, u których z racji wieku stwierdzamy szereg schorzeń kardiologicznych. Seks jest przyjemny, piękny, potrzebny… w określonych sytuacjach może być jednak dla pacjenta niebezpieczny. Z drugiej strony obniżenie jakości życia seksualnego może stanowić wczesny objaw schorzeń somatycznych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca. Objawem często przez pacjenta przemilczanym, gdyż wstydliwym lub zupełnie przez pacjenta nie wiązanym ze współistniejącą chorobą. Tymczasem tym jest właśnie kardioseksuologia – świadomością istnienia związku pomiędzy chorobami układu sercowo-naczyniowego a jakością życia seksualnego pacjentów, świadomością związku pomiędzy stosowanymi przez pacjentów lekami a jakością tej sfery ich funkcjonowania, wreszcie wiedza na temat potencjalnego zagrożenia, jakie aktywność seksualna może stanowić dla pacjentów obciążonych kardiologicznie.

Epidemiologia problemu
Realne dane na temat skali problemu są trudne do uzyskania. Przede wszystkim przez wiele lat aktywność seksualna, a zwłaszcza niepowodzenia w tej sferze życia, stanowiły temat tabu. Wydaje się, że najlepiej poznanym aspektem tego zagadnienia, można powiedzieć aspektem „modelowym” dla kardioseksuologii, są zaburzenia erekcji u mężczyzn. Szacuje się, że obecnie na świecie z powodu zaburzeń erekcji cierpi ponad 150 mln mężczyzn. Do roku 2025 liczba ta ma wzrosnąć do ponad 320 mln. Według polskich badań zaburzenia erekcji dotyczą obecnie około 1,5 miliona mężczyzn w naszym kraju. Nie ulega wątpliwości, że jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia zaburzeń erekcji jest wiek. Czynnikiem niemodyfikowalnym. Szereg innych badań epidemiologicznych wskazuje jednak również na związek występowania zaburzeń erekcji z chorobami układu sercowo-naczyniowego, cukrzycą oraz dyslipidemią. Aby zrozumieć związek pomiędzy tymi schorzeniami i obniżeniem jakości życia seksualnego należy przeanalizować patofizjologię zaburzeń erekcji.

Zaburzenia erekcji – definicja i patofizjologia
Zaburzenia erekcji (ED – erectile dysfunction) definiowane są jako brak możliwości uzyskania lub utrzymania wzwodu w stopniu wystarczającym do odbycia satysfakcjonującego aktu seksualnego. Autorzy tej definicji podkreślają, że w przypadku zaburzeń erekcji współistnieją dysfunkcja techniczna oraz psychologiczna. Patofizjologia zaburzeń erekcji jest złożona, mogą mieć one przyczyny neurologiczne, endokrynologiczne, mechaniczne, naczyniowe, czysto psychologiczne lub złożone.

Zaburzenia erekcji jako czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego
Badania epidemiologiczne wskazują, że wystąpienie zaburzeń erekcji może nawet o 5 lat wyprzedzać incydent sercowo-naczyniowy. Warto podkreślić więc, że zaburzenia erekcji można traktować nie tylko jako skutek, czy wczesny rewelator chorób układu sercowo-naczyniowego, ale również ich niezależny czynnik ryzyka. Według metaanalizy przeprowadzonej przez Dong i współpracowników, obejmującej w sumie populację 36 tysięcy pacjentów, zaburzenia erekcji w istotny sposób zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu oraz, co warto podkreślić, wpływają negatywnie na całkowitą umieralność (RR 1.19; 95% CI: 1,05-1,34). Kolejnym istotnym aspektem kardioseksuologicznym są jatrogenne, polekowe zaburzenia erekcji. Leków potencjalnie wpływających negatywnie na sprawność seksualną mężczyzn jest bardzo dużo. Wśród nich najczęściej wymienia się leki przeciwpsychotyczne, antydepresyjne i przeciwlękowe oraz szereg leków hipotensyjnych. W przypadku tych ostatnich najczęściej mówimy o lekach hipotensyjnych o działaniu ośrodkowym (klonidyna, rezerpina, metyldopa – rzadko obecnie stosowane), beta-adrenolitykach, antagonistach aldosteronu i diuretykach, przede wszystkim tiazydowych i tiazydopodobnych. Leki te mogą powodować lub nasilać już wcześniej występujące zaburzenia erekcji. Stosowanie leków, w tym leków hipotensyjnych oraz przeciwcukrzycowych, jest prawdopodobnie drugim po wieku, głównym czynnikiem ryzyka występowania zaburzeń erekcji u mężczyzn. W zasadzie należałoby jednak powiedzieć, iż ryzyko zaburzeń erekcji zwiększa stosowanie niewłaściwych leków. Dane odnośnie wpływu leków hipotensyjnych na aktywność seksualną mężczyzn są co prawda rozbieżne, dominuje jednak pogląd, iż należy unikać leków starej generacji. Stosowanie antagonistów wapnia wydaje się być obojętne, z kolei stosowanie inhibitorów konwertazy i sartanów może pozytywnie wpływać na aktywność seksualną mężczyzn z nadciśnieniem tętniczym. Warto również pamiętać, trochę paradoksalnie, o beta-adrenolitykach, ale tylko o cząsteczkach najnowszej generacji. Konkretnie o nebiwololu, którego dodatkowy mechanizm działania zwiększa stężenie tlenku azotu, co może pozytywnie wpływać na omawianą sferę funkcjonowania mężczyzn z nadciśnieniem tętniczym.