ZUM to jedna z najczęściej występujących infekcji u dzieci (obok infekcji dróg oddechowych). Objawia się parciem na pęcherz, ostrym bólem w podbrzuszu, pieczeniem cewki moczowej i niemożnością oddania moczu. Objawy są nieprzyjemne i dość wstydliwe, zwłaszcza dla dzieci. Dziecko źle się czuje, ale nie chce przyznać, co mu dolega. Pojawienie się pierwszych niepokojących objawów wymaga jak najszybszej interwencji. Nie wolno dopuścić do powstania stanu przewlekłego. Przy odpowiedniej terapii objawy ZUM mijają po kilku dniach i dziecko dalej może cieszyć się wakacjami. Warto wspomnieć, że najważniejsza jest profilaktyka i uświadamianie dziecku, by o wszelkich dolegliwościach informowało osobę dorosłą. Jest to bardzo istotne, gdy wysyłamy dziecko na obóz, czy kolonie.
Najczęstsze patogeny
Głównym patogenem zakażenia układu moczowego jest występująca w układzie pokarmowym,
pałeczka okrężnicy (
Escherichia coli). Do zakażenia dochodzi drogą wstępującą, czyli przez cewkę moczową. Bardziej narażone są dziewczynki, co wynika z ich budowy anatomicznej. Cewka moczowa jest krótsza niż u chłopców, a jej ujście znajduje się blisko ujścia pochwy i odbytu. Do zakażenia dochodzi poprzez wtargnięcie bakterii do układu moczowego, który z wyjątkiem końcowego odcinka cewki moczowej jest jałowy. Następnie bakterie namnażają się i powodują stan zapalny. W wirulencji szczególną rolę odgrywa obecność fimbrii, czyli włosowatych struktur komórkowych. To dzięki nim bakteria przylega do ścian nabłonka układu moczowego, tworzy w tym miejscu kolonie i powoduje jego uszkodzenie.
Obok Escherichia coli, inną bakterią powodującą infekcje dróg moczowych, tym razem u chłopców, jest Proteus vulgaris, który stanowi fizjologiczną florę bakteryjną występującą pod napletkiem, ale w warunkach obniżonej odporności organizmu może przyczyniać się do powstania zakażenia. U dojrzewających dziewcząt czynnikiem etiologicznym jest czasami Staphylococcus epidermidis, zasiedlający przedsionek pochwy. Poza tym zakażenia dróg moczowych mogą być spowodowane przez bakterie z rodzaju Klebsiella, Enterobacter oraz Pseudomonas (głównie w przypadku osób hospitalizowanych). Rzadko bakterie dostają się do układu moczowego drogą zstępującą, czyli z krwi, ale zdarza się to np. u niemowląt (częściej u chłopców niż u dziewczynek).
Objawy infekcji
W normalnych warunkach układ moczowy broni się sam przed wtargnięciem bakterii. Najważniejszym czynnikiem jest prawidłowe oddawanie moczu, dzięki czemu następuje wypłukiwanie drobnoustrojów i nie mają one możliwości adhezji do błon komórkowych. W przypadku zwężenia cewki, zarówno wrodzonego, jak i nabytego, a także przy zmianach czynnościowych cewki, dochodzi do zatrzymywania moczu, a to może prowadzić do infekcji. Pierwsze objawy nie zawsze są charakterystyczne dla zakażenia układu moczowego. Czasami jest to wysoka gorączka, ból w podbrzuszu, nudności.
Bardzo ważna jest konsultacja z lekarzem i wykonanie odpowiednich badań. Podstawowymi badaniami są ogólne badanie moczu oraz wykonanie posiewu, a następnie leczenie zgodnie z jego wynikiem. Zanim jednak otrzymamy wynik, lekarz stosuje lek z wyboru. Ostre stany zapalne wymagają natychmiastowego podania antybiotyku lub sulfonamidu. U dzieci, w każdym przypadku ZUM powinno wykonać się badanie USG, w celu sprawdzenia czy nie zalega mocz. Dodatkowym badaniem jest cystografia mikcyjna, którą wykonuje się po wyleczeniu zakażenia. Wykonuje się ją u małych dzieci oraz w przypadku nawracających infekcji dróg moczowych u dzieci starszych (powyżej 3. roku życia).
Skuteczna terapia
Leczenie zakażeń układu moczowego to nie tylko antybiotykoterapia. Skuteczność leczenia wymaga, obok podawania odpowiedniego leku, usunięcia wszelkich przyczyn mogących powodować infekcje oraz odpowiedniej profilaktyki. Należy podawać duże ilości płynów, przy czym kontrolować dziecko, by nie wstrzymywało oddawania moczu. Dobre rezultaty przynosi
podawanie soku żurawinowego bądź preparatów zawierających wyciąg z tego surowca. Owoce żurawiny amerykańskiej (Vaccinium macrocarpon z rodziny Ericaceae) nie tylko zapobiegają infekcji, ale też skracają czas trwania choroby i zapobiegają jej nawrotom. Wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Gram- ujemnych, a zwłaszcza przeciwko głównemu patogenowi zakażenia dróg moczowych, Escherichia coli. Za to działanie odpowiedzialne są procyjanidyny – katechina, epikatechina oraz ich pochodne. Poza tym surowiec zawiera duże ilości kwasów organicznych takich jak kwas benzoesowy, cytrynowy czy chinowy, dzięki czemu zakwasza mocz. Początkowo działanie surowca przypisywano właśnie obecności związków, które obniżają pH. Późniejsze badania dowiodły, że najistotniejsze dla działania surowca są
procyjanidyny, które zmniejszają przyczepność bakterii do błon śluzowych pęcherza i cewki moczowej. Jest to działanie antyadherencyjne i to dzięki niemu podawanie surowca w zakażeniach dróg moczowych przynosi dobre rezultaty. Poza tym związki żurawiny amerykańskiej zapobiegają namnażaniu się bakterii. Surowiec nie wykazuje działania toksycznego, dlatego może być stosowany przez dłuższy czas, nie powodując działań niepożądanych. Obok preparatów zawierających wyciąg z żurawiny, na rynku dostępne są polecane w infekcjach dróg moczowych preparaty zawierające wyciąg z liści borówki brusznicy i/lub wyciąg z liści mącznicy lekarskiej. Należy pamiętać, że tego typu preparaty, mimo że ziołowe, nie mogą być stosowane u dzieci.
Podsumowanie
Wakacje sprzyjają infekcjom, dlatego u dzieci z tendencjami do zakażeń układu moczowego należy zastosować odpowiednią profilaktykę. Lepiej podawać przez pewien czas preparaty zawierające ekstrakt z żurawiny, która pomaga skutecznie eliminować bakterię E.coli niż narażać nasze dziecko na przyjmowanie antybiotyków.