Natura w trosce o zdrowie nóg

autor: dr n. farm. Maciej Strzemski
aptekarz, miłośnik i popularyzator receptury aptecznej

Szacuje się, że w Europie ok. 40-60% kobiet i 15-30% mężczyzn cierpi z powodu przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ). Ich stan w wielu przypadkach wymaga interwencji chirurgicznej lub leczenia farmakologicznego. Z tego powodu istotne jest zapobieganie rozwojowi PNŻ poprzez zmianę szeroko pojętego stylu życia.
Czym jest przewlekła niewydolność żylna i kto jest w grupie ryzyka? PNŻ to dolegliwość charakteryzująca się zastojem krwi żylnej w żyłach. Dzieje się tak na skutek ich zwężenia, niedrożności lub wstecznego przepływu żylnego. Czynnikami ryzyka są: uwarunkowania genetyczne (większe prawdopodobieństwo zachorowania, gdy w rodzinie stwierdzono PNŻ), płeć (u kobiet dolegliwość ta występuje znacznie częściej), siedząca praca i ogólny brak ruchu, ciąża która jest stanem ściśle powiązanym z ryzykiem rozwoju PNŻ, wysoki wzrost i otyłość. Występuje ona również znacznie częściej u osób starszych.

Eliminowanie ryzyka
Pewnych czynników ryzyka wyeliminować się nie da. Nie mamy wpływu na to, czy nasi rodzice mieli problemy z krążeniem w kończynach dolnych lub na to, że się starzejemy. Jednakże na charakter wykonywanej pracy mamy już pewien wpływ, a jeśli nawet nie, to możemy zrekompensować wielogodzinne siedzenie za ekranem komputera czy stanie za „pierwszym stołem”. Ta rekompensata powinna dotyczyć przede wszystkim aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diety. Amatorskie uprawianie sportu korzystnie wpływa na krążenie obwodowe i dodatkowo pomaga zredukować nadmierną masę ciała. Istotna jest również dieta bogata w roślinne antyoksydanty, rośliny zawierające związki uszczelniające naczynia krwionośne i działające przeciwobrzękowo. Na rynku aptecznym funkcjonuje szereg preparatów opartych na surowcach roślinnych zawierających flawonoidy (m.in. rutynę, hesperydynę, biflawonoidy Ginkgo biloba) czy saponiny (ruskozydy, escynę). Coraz większą popularnością cieszą się preparaty oparte na surowcach pozyskiwanych z winorośli właściwej oraz ruszczyka kolczastego. Przyjrzyjmy się, jakim związkom zawdzięczają swoje prozdrowotne właściwości te rośliny.

Liście i nasiona winorośli właściwej (Folium et Semen Vitis viniferae)
Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.) jest pnączem uprawianym niemal na całym świecie. Pierwotnie dzikie formy tego gatunku występowały powszechnie w rejonie Morza Śródziemnego. Obecnie dzikie odmiany winorośli są zagrożone wyginięciem i występują sporadycznie jedynie wzdłuż brzegów rzek. Winorośl jest rośliną, która odegrała ogromną rolę w rozwoju cywilizacji. Jest jedną z najważniejszych roślin biblijnych, gdzie utożsamiana jest ze szczęściem, bogactwem i dostatkiem. Od czasów najdawniejszych rośliny winorośli dostarczały wina oraz leków i tak pozostało do dnia dzisiejszego. Produkty spożywcze, takie jak owoce winorośli, soki, wina, rodzynki, są naturalnym składnikiem diety, jednak stosunkowo rzadko myślimy o prozdrowotnych walorach produktów z winorośli. Ekstrakty z owoców, nasion i liści winorośli bogate są w liczne związki o właściwościach antyoksydacyjnych i uszczelniających ściany naczyń krwionośnych. W owocach winorośli występuje rezweratrol, któremu przypisuje się tzw. paradoks francuski (stosunkowo niska zapadalność na choroby sercowo-naczyniowe u Francuzów, których dieta bogata jest w tłuszcze). W liściach obecne są liczne pochodne flawonoidowe, natomiast w nasionach olej (z wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych) oraz procyjanidole (pochodne procyjanidyn). Flawonoidy (w tym również procyjanidyny) charakteryzują się wybitną aktywnością antyoksydacyjną, co ma niebagatelne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu sercowo naczyniowego. Chronią ściany naczyń włosowatych przed destrukcyjnym działaniem reaktywnych form tlenu i azotu oraz usprawniają przepływ chłonki. Procjanidole, oddziałując z białkami elastycznymi, regulują napięcie naczyń krwionośnych. Zarówno liście jak i nasiona winorośli właściwej są więc cennym i pożądanym surowcem zielarskim.

Kłącze i korzeń ruszczyka kolczastego (Rhizoma et Radix Rusci)
Ruszczyk kolczasty (Ruscus aculeatus L.) jest niewielkim, wiecznie zielonym półkrzewem występującym na Azorach, w rejonie Morza Śródziemnego i Azji (Iran). Roślina dostarcza surowca zielarskiego zawierającego saponiny spirostanowe, głównie ruskogeninę, neoruskogeninę, ruscynę i ruskozyd. Właściwości tych związków pozwalają zaliczyć surowiec do grupy vasoprotectivum. Jest polecany jako środek uszczelniający naczynia krwionośne, usprawniający przepływ żylny, zwiększający napięcie naczyń żylnych oraz ciśnienie krwi żylnej. Z tego powodu znajduje zastosowanie w łagodzeniu takich dolegliwości, jak tzw. uczucie ciężkich nóg.

Podsumowanie
Na zakończenie należy zaznaczyć, że nigdy nie należy lekceważyć nawet pozornie błahych symptomów zaburzeń krążenia w nogach. Jeśli wykonujemy pracę siedzącą lub stojącą lub znajdujemy się w jakiejkolwiek innej grupie ryzyka, zadbajmy o zdrowie naszych nóg. Już zwykłe poruszanie stopami podczas pracy przed ekranem komputera, stosowanie specjalnej bielizny uciskowej i preparatów roślinnych może przynieść zaskakująco dobre efekty i znacząco opóźnić rozwój PNŻ.