Opieka farmaceutyczna

27.02.2024

4 minuty

Metamizol w leczeniu gorączki – lek skuteczny i bezpieczny, dlaczego zbyt rzadko stosowany?

Skrót informacji

Metamizol zaliczany jest do grupy nieopioidowych leków przeciwbólowych, jest pozbawiony w przeciwieństwie do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) działania przeciwzapalnego, co także limituje jego działania niepożądane. W 2012 r. zidentyfikowano nowe metabolity metamizolu, co zmieniło zasadnicze podejście do stosowania leku w praktyce zarówno ambulatoryjnej jak i klinicznej. Dotyczy to nie tylko poszerzenia wskazań klinicznych, ale również nowych możliwości stosowania leku w leczeniu skojarzonym.

Działanie metamizolu


Metabolity metamizolu wykazują działanie hamujące syntezę prostaglandyn, głównie poprzez hamowanie aktywności cyklooksygenaz 1 oraz 2 (COX-1, COX-2). Metamizol wykazuje dodatkowo wpływ na układ kannabinoidowy, co powoduje zarówno działanie przeciwbólowe jak i przeciwgorączkowe metamizolu. Wpływ leku na układ kannabinoidowy oraz ośrodkową syntezę prostaglandyn sprawia, że metamizol pomaga w gorączce również wtedy, gdy inne antypiretyki są nieskuteczne. Stąd również wynika silniejszy niż paracetamolu i porównywalny z efektem przeciwgorączkowym NLPZ efekt przeciwgorączkowy metamizolu. Metamizol w terapii gorączki wykazuje efekt synergiczny w skojarzeniu z NLPZ oraz efekt addycyjny w przypadku skojarzenia z paracetamolem.

Czym jest gorączka?


Warto przypomnieć, że gorączka jest odpowiedzią ustroju prowokowana przez pirogeny egzogenne, a w szczególności wirusy, bakterie, a także ich toksyny oraz alergeny, kompleksy immunologiczne oraz aktywne składowe dopełniacza. W momencie zadziałania pirogenu monocyty i makrofagi zaczynają uwalniać cytokiny o działaniu pirogennym, których najważniejsze znaczenie mają interleukiny 1 oraz 6 (IL-1, IL-6) oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa). Wymienione cytokiny, penetrując przez barierę krew-mózg, indukują ekspresję oraz aktywność cykloosygenazy-2 (COX-2), która staje się źródłem prostaglandyny E2, która działa głównie na area preoptica podwzgórza właściwego. W wyniku działania PGE2 dochodzi poprzez cAMP do wzbudzenia ośrodka termoregulacji i przestawienia na wyższy poziom punktu równowagi termicznej.

Leczenie gorączki


Z opisanego mechanizmu powstawania gorączki wynika, że w jej leczeniu możemy wykorzystywać leki, które z jednej strony hamują syntezę gorączkotwórczych prostanoidów, z drugiej wykazują także działania pozacyklooksygenazowe, w tym wpływ na antagonizowanie działania cytokin, a także wpływ na układ kannabinoidowy, który również w patomechanizmie powstawania gorączki ma swój udział. Z uwagi na farmakodynamiczne mechanizmy działania dostępnych leków, na dzień dzisiejszy w leczeniu gorączki u dzieci wykorzystujemy z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych – ibuprofen, naproksen, a z leków pozbawionych działania przeciwzapalnego, paracetamol i metamizol[1, 2, 3].

Jak już wspomniano, jednym z leków o działaniu przeciwgorączkowym jest metamizol. Z uwagi na dostępne nowe dane o bezpieczeństwie stosowania metamizolu lek w leczeniu bólu oraz gorączki może być stosowany nie tylko w populacji pacjentów dorosłych, ale również w populacji pediatrycznej. Zmiana rejestracji metamizolu spowodowała, że lek ten możemy stosować także w najmłodszych populacjach pacjentów. W dostępnych z ostatnich lat badaniach kohortowych oraz badaniach obserwacyjnych uznaje się, że powikłanie jakim jest agranulocytoza indukowana podaniem metamizolu jest powikłaniem rzadkim, a jego częstość jest porównywalna z częstością tego powikłania indukowanego przez inne nieopioidowe leki przeciwbólowe.

W przypadku stosowania metamizolu mamy do czynienia z niewielkim ryzykiem indukowania interakcji z innymi równocześnie stosowanymi lekami. Należy przypomnieć, że zgodnie z aktualnym stanowiskiem Europejskiej Agencji Leków nie uważa się za uzasadnione całkowitego odrzucenia możliwości stosowania metamizolu u niemowląt w wieku do 3 miesięcy, gdyż w badaniach obejmujących pacjentów w tej grupie wieku nie stwierdzono szczególnych zagrożeń[4, 5, 6].

Parametry farmakokinetyczne metamizolu


Warto zwrócić uwagę na optymalne parametry farmakokinetyczne metamizolu w postaci kropli. Biodostępność leku po podaniu w tej postaci wynosi ok. 90%, początek efektu przeciwgorączkowego występuje po około 15 minutach od podania leku. Zalecana dawka doustna w populacji do 14. r.ż. wynosi 8-16 mg/kg m.c. – dawkowanie zależne od wysokości gorączki. Od 15. r.ż. pojedyncza dawka przeciwgorączkowa wynosi 500-1000 mg.
W terapii gorączki dawki leku mogą być powtarzane co 6-8 godzin[5, 6, 7, 8, 9, 10]. Zgodnie z aktualnymi danymi w aspekcie bezpieczeństwa stosowania metamizolu w ciąży w chwili obecnej nie zaleca się stosowania leku u kobiet ciężarnych, aczkolwiek trzeba zaznaczyć, że trwa analiza dostępnych danych o bezpieczeństwie stosowania metamizolu i status leku dotyczący bezpieczeństwa stosowania w ciąży może ulec zmianie.

W tabeli zebrano najczęstsze błędy w farmakoterapii gorączki.

goraczka-metamizol-tabela


Autor: „dr hab. n. med. Jarosław Woroń”
1. Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii 2. Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM Kraków 3. Sekretarz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Badania Bólu

Inne artykuły tego autora

Piśmiennictwo: 1. Miljković MN, Rančić NK, Simić RM, Stamenković DM, Dragojević-Simić VM. Metamizole: Current Status of the Safety and Efficacy. Hospital Pharmacology. 2018; 5:694-704. 2. Andrade S, Bartels DB, Lange R, Sandford L, Gurwitz J. Safety of metamizole: a systematic review of the literature. Journal of clinical pharmacy and therapeutics. 2016; 41:459-477. https://doi.org/10.1111/ jcpt.12422 PMID: 27422768 3. Ko¨tter T, da Costa BR, Fa¨ssler M, Blozik E, Linde K, Ju¨ni P, et al. Metamizole-associated adverse events: a systematic review and meta-analysis. PloS one. 2015; 10:e0122918. https://doi.org/10.1371/ journal.pone.0122918 PMID: 25875821 4. Lutz M. Metamizole (Dipyrone) and the Liver: A Review of the Literature. J Clin Pharmacol. 2019; 59:1433–42. https://doi.org/10.1002/jcph.1512 PMID: 31433499 PLOS ONE Antipyretic effect of dipyrone in the ICU PLOS ONE | https://doi.org/10.1371/journal.pone.0264440 March 10, 2022 11 / 12 5. Klose S, Pflock R, Ko¨nig IR, Linder R, Schwaninger M. Metamizole and the risk of drug-induced agranulocytosis and neutropenia in statutory health insurance data. Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol. 2020; 393:681-90. https://doi.org/10.1007/s00210-019-01774-4 PMID: 31811328 6. Hoffmann F, Bantel C, Jobski K. Agranulocytosis attributed to metamizole: An analysis of spontaneous reports in EudraVigilance 1985–2017. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2020; 126:116–25. https://doi.org/ 10.1111/bcpt.13310 PMID: 31449718 7. Stueber T, Vakulya B, Gillmann H-J, Leffler A. Die Anwendungspraxis von Metamizol und Paracetamol bei der antipyretischen Therapie auf Intensivstationen deutscher Universita¨ts-kliniken–eine webbasierte Umfrage. Ana¨sth Intensivmed. 2019; 60:5-10. 8. Shear N.H.: Drug Eruption & Reaction Manual, CRC Press, Boca Raton 2020. 9. Tymiński R., Woroń J.: Niekorzystne interakcje leków. Aspekty kliniczne i prawne, Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. 10. Wiela-Hojeńska A., Jaźwińska-Tarnawska E., Hinneburg I., Wiela-Hojeńska A., Jaźwińska-Tarnawska E.: Niepożądane działania leków, MedPharm Polska, Wrocław 2019.


Poprzedni artykuł

Pomiar ciśnienia tętniczego – najczęstsze błędy

Następny artykuł

Właściwości izomerów trans kwasów tłuszczowych

Polecane dla Ciebie

Szkolenia