Kwas masłowy na problemy z jelitami

autorka: mgr Elżbieta Giżycka

Wszystkie te procesy zachodzą przy udziale miliardów cennych bakterii (w jelicie bytuje ich aż ok. 2 kg), które produkują wiele bardzo ważnych związków, bez których nie jesteśmy w stanie prawidłowo funkcjonować. Zatem oczywiste jest, że skład flory bakteryjnej jelit wywiera potężny wpływ na nasze zdrowie. Skład drobnoustrojów budujących ekosystem jelitowy ma duże znaczenie w utrzymaniu prawidłowej struktury i funkcji jelita oraz integralności nabłonka jelitowego. Wszystkie wymienione elementy stanowią o skuteczności ochrony organizmu przed inwazją patogennych drobnoustrojów. Niestety styl życia, jaki obecnie dominuje – fatalnej jakości przetworzona  żywność, brak w diecie probiotycznego i prebiotycznego jedzenia, nadużywanie antybiotyków, nadmiar cukru i alkohol przyczyniają się do uszkodzenia flory bakteryjnej jelit. Braki istotnych składników odżywczych i związana z tym nieprawidłowa praca jelit powodują problemy zdrowotne. Począwszy od zaburzeń trawienia, poprzez depresję, na nowotworach kończąc.

Składnik zdrowych jelit
Kwas masłowy (Butyric acid) należy do grupy powszechnie występujących w jelicie grubym krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jelit m.in. poprzez utrzymanie niskiego pH treści jelitowej oraz dostarczanie składników odżywczych. Grupa tych kwasów to odpowiednio kwas octowy, propionowy i masłowy. Powstają one w procesie fermentacji bakteryjnej błonnika w obrębie okrężnicy. Grupa tych trzech związków odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymywaniu prawidłowej struktury, integralności oraz funkcji jelita. Poprzez stymulację wzrostu bakterii symbiotycznych działają hamująco na rozwój innych patogenów, jak Escherichia coli, Campylobacter czy Salmonella, konkurujących o miejsce kolonizacji.
Istotną funkcją grupy tych związków w organizmie potwierdzoną w wielu badaniach klinicznych jest efekt troficzny wywierany na błonę śluzową jelit. Działanie to związane jest z przyspieszaniem procesów gojenia oraz regeneracji. Spośród trzech głównych związków najbardziej korzystne działanie w tym zakresie obserwuje się w przypadku kwasu masłowego.

Przy właściwie zbilansowanej diecie zapewniającej podaż w odpowiednich proporcjach białka, węglowodanów i tłuszczów oraz naturalnych substancji o działaniu prebiotycznym, stężenie endogennych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (w tym kwasu masłowego) w treści pokarmowej jest wystarczające dla prawidłowego przebiegu procesów regeneracji i odnowy nabłonka błony śluzowej jelita. Niestety obecnie powszechnie występuje coraz większy udział w codziennym żywieniu produktów wysoko przetworzonych, bogatych w cukry proste, z niedostateczną podażą włókna pokarmowego, co w znacznym stopniu wpływa na obniżenie poziomu tych związków, w tym szczególnie ważnego kwasu masłowego.
Kwas masłowy posiada niejednokrotnie udowodnione korzystne działanie na przewód pokarmowy. Oddziałując na organizm bezpośrednio poprzez wpływ na florę jelitową i ścianę przewodu pokarmowego oraz pośrednio poprzez wpływ na inne narządy i tkanki poza przewodem pokarmowym po jego wchłonięciu do krwi. Odgrywa istotną rolę w procesach zapalnych, regeneracyjnych i aspektach czynnościowych jelit. Stanowi skuteczny środek między innymi w terapii zespołu jelita nadwrażliwego.
Kwas masłowy stanowi materiał energetyczny dla prawidłowych komórek nabłonka jelitowego oraz wywiera troficzny (odżywczy) wpływ na prawidłową błonę śluzową jelit.
Kwas masłowy jest także podstawowym źródłem energii dla nabłonka jelita grubego, a jego niedobory prowadzą do obumierania kolonocytów.

Dlaczego suplementować kwas masłowy?
Uznano, że stosowanie preparatów kwasu masłowego jest szczególnie wskazane u osób starszych, u pacjentów z procesami zapalnymi jelit, po leczeniu przeciwnowotworowym, z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS), po operacjach resekcyjnych jelit oraz u pacjentów z zapaleniem zbiornika jelitowego. Szczególnie silny efekt troficzny kwasu masłowego uzasadnia jego stosowanie również u osób wyniszczonych, przewlekle chorych oraz z zaburzeniami odporności.
W badaniach wykazano, iż kwas masłowy poprawia jakość życia u chorych stosujących go jako uzupełnienie standardowej terapii, bez względu na stosowane w niej leki. Kwas masłowy znamiennie zmniejsza częstość występowania uciążliwych dla chorego objawów klinicznych, takich jak dolegliwości bólowe oraz zaburzenia defekacji (wypróżniania).
Kwas masłowy jest powszechnie obecny w diecie człowieka, np. w mleku i jego przetworach, serach twardych i produktach fermentowanych (np. w kiszonej kapuście i kiszonych ogórkach, a także w fermentowanej soi), w oleju palmowym i kokosowym, jednakże w przypadku leczenia zawarte tam ilości kwasu masłowego są na tyle małe, że nie mogą mieć wpływu na nabłonek jelita cienkiego i grubego.
Głównym producentem kwasu masłowego w przewodzie pokarmowym człowieka są drobnoustroje bytujące w jelicie grubym, głównie bakterie fermentujące cukry, jak: Clostridium spp., Eubacterium spp., Fusobacterium spp., Butyrivibrio spp. Megasphaera elsdenii i Mitsuokella multiacida. Bakterie te wykorzystują jako substrat do fermentacji niestrawne węglowodany i oligomery heksozy o różnym stopniu polimeryzacji.
Najbogatszym źródłem kwasu masłowego w jelicie grubym są: oporna skrobia, owies i otręby pszenne. Spożywanie takich pokarmów, jak częściowo zmielone ziarna zbóż, nasiona, warzywa i skrobia z dużą zawartością amylozy, dostarcza opornej skrobi bakteriom, które produkują kwas masłowy. Zauważono, że kwas masłowy zwiększa wchłanianie sodu i wody w jelicie oraz przyspiesza regenerację zniszczonych komórek nabłonka jelitowego. Wykazuje działanie przeciwzapalne i chroni przed przemieszczaniem się bakterii z jelita do krwiobiegu.