Kaszel w zakażeniu dróg oddechowych u dzieci

Kaszel jest jednym z objawów chorobowych, z którym rodzice najczęściej zgłaszają się z dzieckiem do lekarza. Należy również do najczęstszych objawów spotykanych w praktyce lekarza pediatry. Podczas jego przebiegu dochodzi do oczyszczania się dróg oddechowych z cząstek ciał obcych, a także z zalegającej w oskrzelach wydzieliny. Przyczyn jego powstania może być wiele, ale najczęściej jest on objawem infekcji dróg oddechowych.

Charakterystyka infekcji

Zakażenie bakteryjne lub wirusowe powoduje podrażnienie receptorów kaszlowych znajdujących się wewnątrz lub poza układem oddechowym. W takim przypadku jest on objawem choroby układu oddechowego. Ze względu na charakter wydzieliny w drogach oddechowych najczęściej mówimy o kaszlu suchym i wilgotnym. Kaszel suchy jest oznaką przeziębienia, rozwijającego się zapalenia krtani, tchawicy, oskrzeli a nawet płuc. Kaszel mokry występuje, gdy towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny, zwykle nie ma on charakteru męczącego. Występuje z różnym nasileniem, bardziej intensywny w godzinach rannych. Wydzielina może być koloru białego, żółtego lub zielonego, może niekiedy zawierać niewielkie ilości krwi. Niemowlęta i małe dzieci, które nie potrafią wypluć wydzieliny najczęściej ją połykają. W tej grupie wiekowej często obserwuje się wymioty (spowodowane uporczywym kaszlem), zawierające połkniętą wydzielinę.

Infekcje wirusowe (wirusy RS, rhinowirusy, wirusy grypy i paragrypy), stanowią 60-90 proc. zachorowań rozpoznanych u pacjentów zgłaszających się do lekarza [1]. Najczęściej występują sezonowo. Wtedy na skutek istnienia stanu zapalnego błona śluzowa dróg oddechowych staje się obrzęknięta i podrażniona. W pierwszej fazie kaszel jest suchy, a dopiero po kilku dniach przechodzi w mokry, z wydzieliną śluzową (bezbarwną) lub śluzowo-ropną.

W zakażeniach bakteryjnych stan zdrowia dziecka jest na ogół poważniejszy niż w wirusowych. Kaszlowi towarzyszy gęsta, ropna wydzielina, którą dziecko połyka. Mokry kaszel może występować także w końcowej fazie przeziębienia, w zapaleniach oskrzeli, jak również w zapaleniach płuc. Wybór preparatu uzależniony jest przede wszystkim od czasu trwania choroby. Często zdarzają się powikłania pod postacią wtórnego zakażenia bakteryjnego, wymagające zastosowania antybiotykoterapii w połączeniu z szeroko stosowanym leczeniem objawowym.

Fenspiryd – działanie i właściwości

Lekiem przeciwzapalnym, stosowanym zarówno w ostrym jak i przewlekłym zapaleniu górnych i dolnych dróg oddechowych, jak i w leczeniu zapalenia ucha środkowego oraz w terapii stanów spastycznych oskrzeli [2], jest fenspiryd. Jest to lek (łac. fenspiridum) wykazujący działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne, zapobiegające skurczowi oskrzeli. Działa na różnych etapach reakcji zapalnej, hamuje pierwszą i drugą fazę zapalenia – zmniejsza syntezę pochodnych kwasu arachidonowego (prostaglandyn, leukotrienów). Działa przeciwwysiękowo, a w pierwszej fazie zapalenia zmniejsza chemotaksję i uwalnianie cytokin (silnie hamuje uwalnianie TNF – odpowiedzialnego za zwiększanie cytotoksyczności makrofagów) oraz wolnych rodników. Wykazuje hamujący wpływ na receptory H1 i a1 adrenergiczne, wpływa na miejscowe mechanizmy regulacji nerwowej. Hamuje fosfolipazę A2 przez zmniejszenie napływu jonów wapnia, które są niezbędne do jej stymulacji. W przebiegu procesów zapalnych dróg oddechowych poprawia transport śluzowo-rzęskowy, zmniejsza nasilenie kaszlu i odkrztuszanie, zmniejsza niedrożność nosa oraz ilość wydzieliny. Stosowany w zapaleniu ucha środkowego zmniejsza nasilenie objawów klinicznych. Z przewodu pokarmowego wchłania się w 90 proc., osiągając maksymalne stężenie w surowicy po 6 godzinach.

Biologiczny okres półtrwania fenspirydu wynosi 14-16 godz. [3]. Jest wydalany głównie przez nerki, a w ok. 10 proc. z kałem. Nie wykazano interakcji z innymi lekami. Teoretycznie możliwe są interakcje z barbituranami, lekami przeciwhistaminowymi, lekami przeciwbólowymi, uspokajającymi, alkoholem oraz inhibitorami MAO. Z działań ubocznych należy wymienić: zaburzenia czynności żołądka i jelit, nudności, bóle nadbrzusza, senność, rzadko umiarkowana tachykardia ustępująca po zmniejszeniu dawki, rumień, wysypka, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, rumień trwały. W przypadku przedawkowania senność, pobudzenie, nudności, wymioty, tachykardia [3].
Fenspiryd może być stosowany u dzieci jako lek o działaniu objawowym i podtrzymującym.

 

Wskazania: leczenie objawowe (kaszel i odksztuszanie) w przebiegu chorób zapalnych oskrzeli i płuc.

Dawkowanie: dzieci w wieku powyżej 2 lat: 4 mg/kg masy ciała na dobę, tj.:
– o masie ciała poniżej 10 kg: od 10 do 20 ml syropu na dobę w dawkach podzielonych,
– o masie ciała powyżej 10 kg: od 30 do 60 ml syropu na dobę w dawkach podzielonych.

Syrop należy podawać bezpośrednio przed posiłkami. Ze względu na wielokierunkowy mechanizm działania tej substancji (w tym silne działanie przeciwzapalne), powoduje ona szybszy powrót do zdrowia, a tym samym niższy koszt leczenia. Jest lekiem przepisywanym na receptę, gdyż leczy kaszel, a nie łagodzi tylko jego objawy.

Rola farmaceuty

Farmaceuta w trakcie rozpoznania może poinformować pacjenta, aby przy wizycie kontrolnej zapytał lekarza, czy warto doleczyć utrzymujący się jeszcze kaszel fenspirydem. Ponadto warto pacjentowi przedstawić korzyści wynikające z jego stosowania w leczeniu zapaleń górnych i dolnych dróg oddechowych ze względu na wielokierunkowy mechanizm działania: przeciwalergiczny, przeciwzapalny, sympatykomimetyczny, zmniejszający nadmierne wydzielanie gruczołów śluzowych.

Leczenie zakażeń dróg oddechowych sprowadza się początkowo do walki z bólem i gorączką, a także z obfitym surowiczym wyciekiem z nosa, uczuciem zatkania nosa, suchym, napadowym kaszlem czy też z obserwowanym na końcu zaleganiem gęstej, śluzowej wydzieliny. Należy wówczas odstawić a-sympatykomimetyki i leki antyhistaminowe, gdyż przyczyniają się one do zagęszczenia wydzieliny, nadal należy stosować NLPZ oraz fenspiryd. W leczeniu konieczne jest zastosowanie leków rozrzedzających wydzielinę o działaniu mukokinetycznym i mukolitycznym (upłynniają wydzielinę), odpowiednie nawodnienie pacjenta i nawilżenie powietrza oraz właściwy drenaż. Wśród leków mukokinetycznych należy wymienić ambroksol, bromheksynę, a do mukolityków N-acetylocysteinę. Wśród leków mukokinetycznych największe znaczenie ma ambroksol.

Piśmiennictwo:
1. Tranda I., Wilczyński J., Wróblewska-Kałużewska M., Torbicka E. Retrospektywna
ocena sytuacji epidemiologicznej ostrych zakażeń układu oddechowego
u dzieci w pierwszych dwóch latach życia. Ped. Pol. 2000, 75: 619-623.
2. Lirsac B., Benezet O., Dansin E., Nouvet G., Stach B., Voisin C.: Evaluation and
symptomatic treatment of surin−fectious exacerbations of COPD: preliminary
study of antibiotic treatment combined with fenspiride (Pneumorel 80 mg)
versus placebo. Rev Pneumol Clin 2000, 56, 17–24.
3. Matysiak M. Leczenie wirusowych zakażeń dróg oddechowych.
www.imed.pl, dostęp on-line 2004.