Postęp w medycynie, coraz powszechniejsze zastosowanie nowoczesnego sprzętu, pozwala na wcześniejszą diagnostykę tych schorzeń, a przez to na wcześniejsze podjęcie leczenia. Jednakże w codziennym życiu nasze oczy narażone są na wiele czynników, które mogą powodować podrażnienie, dyskomfort i uczucie zmęczenia. Wielu tych czynników powinniśmy i możemy unikać, dlatego też świadomość i wiedza na temat wpływu niekorzystnych czynników na narząd wzroku ma decydujące znaczenie.
Promieniowanie słoneczne UVA i UVB
Promieniowanie słoneczne UVA i UVB ma niekorzystny wpływ zarówno na skórę jak i na oczy. 85 proc. ludzi wie, że promieniowanie słoneczne wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju czerniaka złośliwego, natomiast tylko 7 proc. badanych zdaje sobie sprawę z powiązań pomiędzy promieniowaniem UV, a rozwojem takich chorób, jak zapalenie spojówek, zwyrodnienie plamki żółtej, zaćma czy skrzydlik [1]. Na promieniowanie słoneczne narażeni jesteśmy przez cały rok, zarówno latem jak i zimą. Promieniowanie odbite, np. od śniegu, wody czy piasku, ma tak samo niekorzystny wpływ na oczy jak promieniowanie dostające się do oka na drodze bezpośredniej ekspozycji. Ochrona oczu przed promieniowaniem UV jest równie ważna jak stosowanie kremów z filtrem na skórę. Dlatego też wychodząc z domu zawsze powinniśmy pamiętać o okularach przeciwsłonecznych z filtrami UV (powinny być atestowane) i tzw. powłoką antyrefleksyjną, a zimą o goglach ochronnych. Zastosowanie filtrów jest możliwe we wszystkich rodzajach okularów
(korekcyjne, przeciwsłoneczne bez korekcji, gogle ochronne) oraz soczewkach kontaktowych. Komfort widzenia w słoneczne dni dają szkła fotochromowe, które przyciemniają się w zależności od intensywności światła. Należy też pamiętać o nakryciu głowy.
Praca przed komputerem
Codzienna, wielogodzinna praca przy komputerze, przy sztucznym oświetleniu, a także przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych (biuro, samochód, sklepy) sprawia, że coraz częściej występuje u młodych, aktywnych zawodowo osób zespół suchego oka. Pacjenci skarżą się na pieczenie i szybkie męczenie się oczu, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, światłowstręt i zamglone widzenie. Objawy nasilają się pod koniec dnia, w związku z przedłużoną pracą oczu lub ekspozycją na niekorzystne czynniki środowiskowe. Żeby zminimalizować te dolegliwości powinno przestrzegać się kilku prostych zasad podczas pracy przy komputerze: odległość od monitora powinna wynosić przynajmniej 70 cm, a natężenie oświetlenia min. 500 lx. Średnio co 30 minut powinno się robić krótkie przerwy, by poprawić nawilżenie oka, np. przez wymuszone mruganie. Zaleca się także stosowanie preparatów sztucznych łez, w postaci kropli lub żelu, najlepiej bez konserwantów. Preparaty te są bezpieczne i można je stosować często, w zależności od potrzeby. W pomieszczeniach klimatyzowanych można zastosować nawilżacze powietrza.
Podstawowe zasady higieny
Przestrzeganie podstawowych zasad higieny chroni nasze oczy przed infekcjami. Ropne zapalenie spojówek może być spowodowane dotykaniem oczu brudnymi rękoma. Ma to znaczenie zwłaszcza u dzieci, ale także może dotyczyć dorosłych. Przed zastosowaniem kropli do oczu, np. przeciwjaskrowych czy preparatów sztucznych łez, zawsze należy pamiętać o umyciu rąk. Należy również prawidłowo przechowywać leki i przestrzegać terminów przydatności po otwarciu. Prawidłowa higiena jest podstawą u osób noszących soczewki kontaktowe. Nieprawidłowe metody dezynfekcji soczewek i ich przechowywania mogą prowadzić do rozwoju grożącego utratą widzenia zapalenia czy owrzodzenia rogówki. Należy pamiętać o zdejmowaniu soczewek przed wejściem do basenu i stosowaniu okularów do pływania. Osoby przebywające na wakacjach czy podczas podróży i w innych sytuacjach, gdy prawidłowe przechowywanie soczewek jest utrudnione, mają do wyboru soczewki jednodniowe. Można je założyć rano, a wieczorem wyrzucić.
Dieta
Dbanie o oczy to również prawidłowa dieta. Jej rola jest najlepiej poznana w profilaktyce zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – AMD. Utrzymanie prawidłowej funkcji narządu wzroku ma ścisły związek ze zrównoważoną dietą bogatą w antyoksydanty (witaminy A, C i E, karotenoidy – luteina, selen, cynk, glutation) i kwasy omega-3. Im więcej wymienionych składników dostarczymy w diecie przez całe życie, tym mniejsze prawdopodobieństwo pojawienia się wspomnianego schorzenia w wieku starszym. W profilaktyce AMD dużą uwagę przywiązuje się również do rzucenia palenia i większej aktywności fizycznej. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko utraty wzroku dwukrotnie.
Urazy
Oczy są szczególnie narażone na urazy. Dotyczy to pewnych grup zawodowych – spawacze narażeni są na promieniowanie UV, pracownicy przemysłu na kontakt z rozpuszczalnikami i substancjami żrącymi, rolnicy podczas pracy z nawozami i pestycydami. Związki te mogą powodować ciężkie oparzenia oczu i niejednokrotnie obuoczną utratę widzenia. Należy pamiętać, że na kontakt z substancjami toksycznymi narażeni jesteśmy też w domu – stosowane w gospodarstwie domowym środki czyszczące, dezynfekujące, wybielacze czy amoniak także mogą powodować oparzenie chemiczne oczu [2]. W takim przypadku należy natychmiast przepłukać oczy i jak najszybciej udać się do okulisty. Dodatkowo na urazy tępe czy przebijające są
często narażeni mężczyźni podczas majsterkowania czy rąbania drewna. Zarówno w pracy jak i w domu, podczas wykonywania niebezpiecznych czynności trzeba koniecznie zakładać okulary ochronne.
Kontrole okulistyczne
Dbanie o oczy to wreszcie regularne kontrole okulistyczne. Należy je przeprowadzać przynajmniej raz na dwa lata, zwłaszcza po 40. r.ż. Rośnie wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych chorób np. jaskry, której przebieg może być przez długi czas bezobjawowy. Po rozpoznaniu danej choroby przez okulistę, dalsze kontrole ustalane są już indywidualnie dla danego pacjenta. Każdego dnia narażamy nasze oczy na podrażnienie czy zmęczenie, praktycznie nie zdając sobie z tego sprawy. Kurz, pył, dym papierosowy, wielogodzinne siedzenie przed monitorem komputera, przed telewizorem, męczące oświetlenie w sklepach czy na dyskotekach to wszystko nie pozostaje bez znaczenia dla naszych oczu. Zastanówmy się zatem jak można je najlepiej chronić i dbać o nie na co dzień, nie dopuszczając do rozwoju poważnych schorzeń wymagających specjalistycznego leczenia.
Piśmiennictwo:
1. Young R.: The family of sunlight-related eye diseases. Optom Vis Sci 1994; 71: 125-144.
2. Wagoner M.D.: Chemical injuries of the eye: current concepts in pathophysiology and therapy. Surv Ophthalmol 1997; 41: 275-313.