Naturalna pomoc w świątecznym przejedzeniu

Święta to szczególny czas rodzinnych spotkań, który dodatkowo kojarzy się ze spożywaniem dużej ilości rozmaitych potraw. Nietrudno wtedy o nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Nie dziwi więc, że w tym czasie w aptece obserwujemy zwiększoną sprzedaż leków wspomagających trawienie. Warto przypomnieć sobie wtedy o naturalnych surowcach, które mogą okazać się w tym problemie niesłychanie pomocne. Spośród wszystkich dostępnych ziół, najlepiej poznanymi wydają się być: liść mięty, koszyczek rumianku i owoc kopru włoskiego.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

Jest byliną zaliczaną do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae, syn. wargowych), powszechnie uprawianą w Polsce, będącą potrójnym mieszańcem powstałym ze skrzyżowania Mentha spicata i Mentha aquatica. Surowcem farmakopealnym jest m.in. liść mięty pieprzowej (Menthae piperitae folium), a dokładniej całe lub pocięte wysuszone liście omawianego gatunku (FP). Liść ten posiada charakterystyczny i przenikliwy zapach oraz charakterystyczny i aromatyczny smak (FP). Z wyglądu jest zielony lub brunatnawozielony z brunatnawofioletowym unerwieniem w niektórych odmianach, posiada zielone lub brunantnawofioletowe ogonki liściowe (FP). Głównym składnikiem surowca mającym wpływ na jego działanie jest olejek eteryczny, ale znajdziemy tam również garbniki, kwasy organiczne i związki gorzkie.
Z kolei głównym związkiem składowym olejku eterycznego będzie mentol, pozostałe to m.in. menton, piperyton.

Farmakopea Polska standaryzuje liść mięty właśnie na zawartość olejku eterycznego, który powinien zawierać go nie mniej niż 12 ml/kg dla substancji roślinnej nierozdrobnionej oraz nie mniej niż 9 ml/kg dla substancji roślinnej pociętej. Unikatowy skład czyni surowiec jednym z częściej stosowanych ziół leczniczych. Mówiąc dokładniej, liść mięty będzie działać przeciwskurczowo, a ponadto żółciotwórczo i żółciopędnie. Całościowo napary z liścia mięty będą wspierać trawienie, wspomagać prawidłową pracę żołądka, a także pomagają radzić sobie ze wzdęciami.

Cechy te czynią surowiec dobrym wsparciem dla naszego układu pokarmowego przy ciężkostrawnych posiłkach, ale także przy przejedzeniu. Ponadto charakterystyczny smak i zapach liści mięty został doceniony w kuchni (jako przyprawa do deserów i dań wytrawnych) oraz w innych gałęziach przemysłu (m.in. w produkcji past do zębów, gum do żucia czy napojów).

Rumianek pospolity (Chamomilla recutita syn. Matricaria chamomilla)

Kolejnym interesującym gatunkiem jest rumianek pospolity (Chamomilla recutita syn. Matricaria chamomilla), czyli jednoroczna roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae syn. złożone). Surowcem farmakopealnym będzie kwiat rumianku (Matricariae flos, dawniej koszyczek rumianku – Chamomillae anthodium), a dokładniej wysuszony koszyczek wspomnianego gatunku (FP). Zbieramy go po zakwitnięciu, a następnie suszymy w przewiewnym, zacienionym miejscu. Pamiętamy, że surowce zawierające olejki eteryczne są wrażliwe na wysoką temperaturę, dlatego proces suszenia nie powinien przekraczać 35 st. C. Z tego względu wspomniane warunki termiczne suszenia dotyczą wszystkich trzech omawianych surowców.

Głównym i równocześnie bardzo cennym składnikiem kwiatu rumianku, jest olejek eteryczny, ale koszyczek zawiera również flawonoidy, kumaryny, związki śluzowe i polisacharydy. Sam olejek eteryczny ma w składzie tak ważne substancje mające wpływ na działanie jak chamazulen i bisabolol, a ponadto m.in. spiroeter.

Surowiec jest standaryzowany na zwartość olejku eterycznego i flawonoidów. Zgodnie z wymaganiami farmakopealnymi powinien zawierać niebieski olejek eteryczny w ilości nie mniej niż 4 ml/kg oraz 7-glukozyd apigeniny – nie mniej niż 0,25% (ilości zawarte w wysuszonej substancji roślinnej). Całościowo surowiec wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwskurczowe i wiatropędne. Kwiat rumianku stosujemy najczęściej w postaci ciepłego naparu, który będzie niezwykle pomocny w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, wzdęciach i kolkach. Poza właściwościami leczniczymi, przeciwzapalne właściwości surowca doceniono również w przemyśle kosmetycznym. Z tego względu ekstrakt z rumianku dodawany jest do m.in. szamponów, mleczek do demakijażu, płynów do higieny intymnej czy żeli pod prysznic. Ciekawostką jest fakt, iż zioło wykazuje właściwości rozjaśniające, co sprawia że surowiec jest chętnie dodawany do kosmetyków używanych w pielęgnacji włosów blond.

Koper włoski (Foeniculum vulgare)

Następnym ciekawym gatunkiem jest koper włoski (Foeniculum vulgare) będący przedstawicielem rodziny selerowatych (Apiaceae syn. baldaszkowate), znany również pod nazwą fenkuł włoski. Surowcem będzie owoc kopru włoskiego (Foeniculi fructus), czyli suche rozłupnie i rozłupki omawianej rośliny (FP). Farmakopea różnicuje gatunek na dwie odmiany: gorzką i słodką. Owoce kopru zbieramy w okresie dojrzewania, a następnie suszymy w zacienionym i przewiewnym miejscu. Surowiec zawiera przede wszystkim olejek eteryczny, ponadto flawonoidy (glikozydy kwercetyny i kemferolu), tłuszcze i białka. Głównymi składnikami olejku są anetol i fenchon, oprócz nich obecne są różne związki monoterpenowe. Farmakopea Polska standaryzuje surowiec na zawartość olejku eterycznego, którego powinno być nie mniej niż 40 ml/kg (odmiana gorzka), w odniesieniu do bezwodnej substancji roślinnej. Ponadto anetolu powinno być nie mniej niż 60% w olejku eterycznym, natomiast fenchonu nie mniej niż 15% (również w olejku eterycznym) (dane w odniesieniu do odmiany gorzkiej). Ogólnie surowiec działa rozkurczowo, wiatropędnie, będzie przyspieszał perystaltykę przewodu pokarmowego i usprawniał wydzielanie soku żołądkowego.

Napar z suszonych owoców kopru włoskiego oraz olejek koprowy będą wspomagać trawienie, zwłaszcza po ciężkostrawnych posiłkach i przejedzeniu. Pomogą również poradzić sobie z wzdęciami i uczuciem pełności w brzuchu. Ze względu na swoje walory smakowe i zapachowe oraz wspomniane właściwości trawienne, suszone bądź świeże ziele stało się cenną przyprawą dodawaną m.in. do dań rybnych, pieczywa, sałatek. Dodatkowo zioło będzie źródłem witamin (kwasu foliowego, witaminy C, B1) oraz minerałów (m.in. potasu).

Podsumowanie

Jak łatwo zauważyć, omawiane surowce wykazują wielokierunkowe działanie na przewód pokarmowy, do tego ich skład chemiczny jest dobrze poznany. Z tego względu, warto je zaproponować pacjentowi poszukującemu preparatu wspomagającego trawienie. Dobrze jest również omawiane zioła mieć w domu, aby zaproponować gościom wypicie przygotowanego naparu po obfitym biesiadowaniu zamiast klasycznej herbaty. Pamiętajmy jedynie o przeciwwskazaniach do ich stosowania (dotyczy to głównie reakcji nadwrażliwości i uczulenia na dany surowiec), wtedy możemy w pełni cieszyć się z leczniczej mocy ziół.