Migrena – przyczyny, profilaktyka i leczenie

Stwierdzono, że migrena występuje zdecydowanie częściej u kobiet (12-14 proc. populacji) niż u mężczyzn (6-8 proc. populacji), jak sugerują badania opublikowane w czerwcu 2006 r. w „European Journal of Neurology”. Przewaga zachorowań u kobiet najwyraźniej zaznaczona jest w okresie dojrzewania i w wieku rozrodczym. Prawie 3-krotnie większa ilość przypadków migreny u młodych kobiet jest związana ze zmianami hormonalnymi (R.Lipton i A.Scher, 2002). Schorzenie dotyczy głównie ludzi młodych i najczęściej pierwsze ataki występują w wieku ok. 30 lat, a u 90 proc. pacjentów pierwszy napad pojawia się przed 40. rokiem życia.

Rodzaje migreny

Migrena charakteryzuje się jednostronnym, tętniącym bólem głowy o średnim lub wysokim nasileniu, utrzymującym się od 4 do 72 godzin (bardzo częste są migreny 3-dniowe). Ból jest przeważnie jednostronny, zlokalizowany za gałką oczną, w czole i skroni, choć nie jest to regułą. Ma charakter pulsujący, rwący i często towarzyszą mu nudności, wymioty, światłowstręt i nadwrażliwość na dźwięki. Część pacjentów doświadcza również przed atakiem objawów zwiastunowych, tzw. aury, w postaci przejściowych wrażeń wzrokowych (charakterystyczne błyski, zygzaki, cienie przed oczami, utrata części pola widzenia) lub czuciowych (mrowienie ust i rąk, jednostronne drętwienie, ustępujące niedowłady). Na tej podstawie, wg klasyfikacji Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy, migrenę dzieli się na dwa zasadnicze typy: migrenę bez aury, tzw. zwykłą i migrenę z aurą, tzw. klasyczną (około 15 proc. Przypadków).

Według klasyfikacji IHS, oprócz migren z aurą lub bez, wyróżnia się dodatkowo dziecięce zespoły okresowe, często poprzedzające migrenę, migrenę siatkówkową, migreny powikłane i migrenę prawdopodobną. Są również typy, które nie są ujęte powyższą klasyfikacją jak migrena menstruacyjna związana ze zmianami hormonalnymi u kobiet. Charakterystyczne jest jej pojawianie się na dzień lub dwa przed, bądź po miesiączce, bez aury i bez ataków w innym czasie. Charakterystyczną cechą dla wszystkich typów tej neurologicznej przypadłości jest okresowość i różna częstotliwość napadów – od pojedynczych w życiu (tzw. migrena sporadyczna) do dwóch w tygodniu (najczęściej 1-4 razy w miesiącu).

Profilaktyka i leczenie

Po latach badań i obserwacji udało się wyróżnić czynniki, które mogą wyzwalać atak migreny. Należą do nich pozostawanie na czczo lub omijanie posiłków, zbyt długi lub krótki sen, czynniki środowiskowe jak zbyt wysoka temperatura, fronty atmosferyczne, hałas, ostre zapachy, a także wysiłek fizyczny, zmęczenie, stres i nadmierne reakcje emocjonalne, czynne i bierne palenie tytoniu. U kobiet wpływ na wywołanie ataku mają też zmiany hormonalne – okres przed i tuż po menstruacji oraz pomenopauzalny, przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Spośród pokarmów, które należą do tzw. wyzwalaczy wymienić należy czerwone wino, dojrzałe sery, sery z niebieską pleśnią, kakao, kawę, orzechy.

Leczenie migreny polega na doraźnym stosowaniu leków w przypadku ataku, podawaniu leków zapobiegawczych, a także profilaktyce poprzez zmianę stylu życia. Leczenie zapobiegawcze migreny zalecane jest u osób, które mają co najmniej trzy napady migreny w miesiącu albo ich liczba wzrasta lub też ataki są ciężkie i nie poddają się doraźnemu leczeniu. Lekarz decyduje o wyborze leków i zastosować może alkaloidy sporyszu, ß-adrenolityki, leki przeciwpadaczkowe, antagonistów kanału wapniowego albo leki selektywnie pobudzające receptor serotoninowy. Najczęściej leczenie rozpoczyna się od propranololu. Jeżeli terapia jest nieskuteczna stosuje się kwas walproinowy, TLP, inne niż propranolol ß-adrenolityki, flunarizinę. Leczenie profilaktyczne można zakończyć wówczas, gdy bóle głowy ulegną redukcji i są dobrze kontrolowane, najlepiej po ok. 9 miesiącach.

Ciekawostką wymagającą potwierdzenia w badaniach klinicznych jest skuteczność zastrzyków z botoksu w zapobieganiu migrenom. Wyniki badań opublikowano m.in. w lutym 2010 r. na łamach „Archives of Dermatology”. Większość przypadków poddaje się leczeniu doraźnemu. W tym celu stosowane są w pierwszej kolejności nieswoiste leki przeciwbólowe, jak paracetamol, kw. acetylosalicylowy, naproksen, ibuprofen, diklofenak, metamizol sodowy. Ważne jest podanie leku najwcześniej jak to tylko możliwe, gdyż przy zaawansowanych objawach szanse na skuteczność maleją. Można je łączyć z lekami o działaniu przeciwwymiotnym np. metoklopramidem. W leczeniu migreny należy unikać stosowania narkotycznych leków przeciwbólowych. Jeżeli lek pierwszego wyboru zawodzi, podaje się swoisty lek przeciwmigrenowy. Należą do tej grupy alkaloidy sporyszu np. ergotamina, jednak po ich zastosowaniu mogą nasilić się nudności i wymioty, a liczba i uciążliwość działań niepożądanych sprawia, że obecnie stosowane są znacznie rzadziej.

Tryptany – dawkowanie i komfort pacjenta

Duży postęp w walce z migreną stanowiło wprowadzenie do lecznictwa tryptanów, leków selektywnie pobudzających receptor serotoninowy 5-HT1B/1D. Tryptany działają korzystnie zarówno na ból jak i na nudności, wymioty czy światłowstręt. Ich nieocenioną zaletą jest skuteczność po podaniu w dowolnym momencie ataku. Niemniej jednak pacjent cierpiący na migreny powinien mieć komfort posiadania w domowej apteczce odpowiedniego zapasu leku. Sumatryptan powinien być zastosowany na początku ataku w dawce 50 lub 100 mg. Jeżeli pacjent reaguje na lek, a jednak objawy nie ustąpiły całkowicie, po 2 godz. można podać kolejną dawkę i jest to maksymalna ilość jaką można zastosować w ciągu 24 godzin (200 mg/dobę). Pamiętajmy, że sumatryptan jest wskazany do stosowania u osób dorosłych do 65. roku życia. Nie należy go stosować u osób ze źle kontrolowanym ciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca i po przebytym zawale. Lek nie może być stosowany z ergotaminą, SSRI, inhibitorami MAO, gdyż grozi to zespołem serotoninowym.

***

Migreny 3-dniowe:

U pacjentów z atakami 3-dniowymi lekarze powinni stosować preskrypcję opakowań 6-tabletkowych. Zapewnia to ciągły dostęp do leku w trakcie ataku, bez konieczności kolejnej wizyty u lekarza po nową receptę ani w aptece w celu jej realizacji. Dla pacjentów z atakiem migreny umożliwienie odpoczynku, snu i relaksacji jest niezbędnym warunkiem do szybszego ustąpienia objawów, dlatego zadbanie o wystarczającą ilość leku jest niezmiernie ważne. Sześć tabletek pokrywa trzydniowe zapotrzebowanie pacjentów, u których mimo przerywania ataków dochodzi do ich wznowienia. Nie bez znaczenia jest również aspekt ekonomiczny, bowiem cena 1 opakowania z 6 tabletkami jest niższa niż 3 pudełek po 2 tabletki.