Kamica nerkowa – czynniki ryzyka rozwoju choroby

Kamica nerkowa jest bez wątpienia jedną z najczęściej występujących chorób układu moczowego. Przebiega z nieprzyjemnymi dolegliwościami, w tym głównie silnym bólem. Należy zapamiętać, że kamicę nerkową można leczyć z powodzeniem oraz zapobiegać jej nawrotom. Bardzo ważne jest, aby konsekwentnie i sumiennie przestrzegać wskazówek i porad ze strony lekarza. Warto dbać o prawidłowe nawodnienie, stosować się do zaleceń dietetycznych, utrzymywać prawidłową wagę ciała oraz unikać nadmiernego stresu. Istotna jest również wiedza na temat innych schorzeń, które zwiększają ryzyko rozwoju kamicy nerkowej.

Czym jest kamica nerkowa?

Kamica nerkowa inaczej nazywana jest kamicą moczową, polega na produkowaniu oraz odkładaniu się złogów w drogach moczowych. To najczęściej pojawiająca się choroba na świecie, stanowi 1% wszystkich hospitalizacji. Jest schorzeniem ogólnoustrojowym, które w zależności od płci, rasy oraz wieku występuje u około 5-20% populacji, częściej u mężczyzn (ok. 10-12%). Pierwsze objawy widoczne są między 20. a 30. r.ż., a szczyt choroby przypada między 30. a 40. r.ż.

Na kamicę nerkową 4 razy częściej choruje społeczeństwo rasy białej niż czarnej czy żółtej. Nawroty choroby odnotowuje się bardzo często, u ponad połowy chorych z pierwszym atakiem kolki w wyniku kamicy nerkowej^[1].

Czynniki, które wpływają na rozwój kamicy

1. Predyspozycje genetyczne – tym przypadku konieczne jest stosowanie zasad profilaktycznych oraz wykonywanie stałych badań (badanie ogólne moczu, badanie krwi w celu oznaczenia stężenia wapnia oraz kwasu moczowego, badanie USG, badanie jamy brzusznej, urografia)^[2].
2. Zbyt mała objętość przyjmowanych płynów – szczególnie ma to znaczenie w czasie zwiększonego zapotrzebowania organizmu na płyny, np. w trakcie aktywności fizycznej, w wysokich temperaturach, podczas choroby przebiegającej z gorączką, w biegunce oraz przy wymiotach^[3].
3. Praca w suchych i gorących warunkach, przebywanie w klimacie tropikalnym.
4. Nieprawidłowa dieta: dieta ubogowapniowa^[4], dieta bogatobiałkowa i bogatosodowa^[5] – udowodniono, że ryzyko kamicy zmniejsza spożywanie kawy, piwa czy wina, a zwiększają soki (jabłkowy, grejpfrutowy, pomidorowy) oraz coca-cola^[6].
5. Przewlekłe przyjmowanie antybiotyków oraz suplementów (bardzo duże dawki witaminy C oraz D, wapnia)^[7].
6. Przewlekłe zakażenia bakteryjne.
7. Do chorób, które zwiększają ryzyko rozwoju kamicy nerkowej, zaliczyć można nawracające zakażenia układu moczowego, dnę moczanową, chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz zespół złego wchłaniania, sarkoidozę, otyłość, cukrzycę typu 2, insulinooporność, nadczynność przytarczyc^[8].

Profilaktyka kamicy nerkowej

1. Do działań profilaktycznych, które mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo pojawienia się kamieni nerkowych, należą:

2. Picie odpowiedniej ilości płynów – wody ubogomineralnej (2-3 litry dziennie), zwłaszcza w okresie letnim, gdy temperatury są wysokie, w przebiegu choroby z występującą gorączką oraz podczas ciężkiej pracy fizycznej. Zaleca się wypijanie małych porcji wody, regularnie przez cały dzień oraz tuż przed planowanym pójściem spać, a dodatkowo w nocy jeśli sen został z jakiegoś powodu przerwany^[9].

3. Zmiana stylu życia:

• wprowadzenie do rutyny dnia codziennego aktywności fizycznej, unikanie siedzącego trybu życia.
• redukcja nadmiernej masy ciała, BMI na poziomie 18-25 kg/m2^[10].

4. Stosowanie past ziołowych, które wykorzystywane są jako środek moczopędny, przeciwzapalny, szczególnie polecane w usuwaniu drobnych złogów (tzw. piasku nerkowym) oraz w profilaktyce kamicy nerkowej. Najczęściej w składzie takich past znaleźć można wyciąg z kłącza perzu, liści brzozy, nasion kozieradki, korzenia pietruszki, ziela nawłoci, ziela skrzypu, korzenia lubczyka, ziela rdestu ptasiego. Preparaty te podawane są 3 do 4 razy dziennie po 5 g pasty (1 łyżeczka) rozpuszczone w połowie szklanki przegotowanej, ciepłej wody^[11].

5. Wprowadzenie do jadłospisu warzyw i owoców o wysokiej zawartości wapnia i potasu oraz produktów pełnoziarnistych. Owoce bogate w potas to: banany, pomarańcze, grejpfruty, melony, morele. Warzywa: pomidory, ziemniaki, groszek, ogórki, cukinia^[12]. Ograniczenie spożywania produktów bogatych w szczawiany, np. szpinak, rabarbar, buraki, orzechy, solone orzeszki ziemne^[13].

6. Ograniczanie produktów mięsnych, podrobów, skorupiaków oraz soli (produkty mięsne zawierają substancje zakwaszające mocz – sód, który zawarty jest w soli, zwiększa wydalanie wapnia z moczem, z którego mogą powstawać kamienie moczowe (dieta ubogosodowa)^[14].

Oszacowano, że u ok. 15% chorych, u których pojawił się incydent kolki nerkowej, a którzy nie stosowali się do zaleceń lekarza, nastąpił ponowny atak kolki w ciągu roku.

Najważniejszym działaniem profilaktycznym jest odpowiednie nawodnienie organizmu – od 2,5 do 3 litrów płynów na dobę. Ważne, aby dostarczać płyny przez cały dzień w mniejszych ilościach. Istotne jest, aby wodę wypić również przed planowanym pójściem spać oraz po każdym oddaniu moczu. Nawodnienie organizmu spowoduje rozcieńczenie moczu na czas snu oraz o poranku. W okresie letnim, kiedy temperatury na zewnątrz są wysokie, należy automatycznie zwiększyć podaż płynów, aby objętość oddawanego moczu wynosiła 2 litry. Następnie, istotne jest wdrożenie działań, które związane są ze stylem życia. Bardzo ważne jest wprowadzenie do rutyny dnia codziennego aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diety^[15].

Przeprowadzono badanie, w którym badacze z Mayo Clinic w Rochester oraz w Mayo Clinic na Florydzie w latach 2009-2018 opracowali doświadczenie, któremu poddano 411 pacjentów, u których po raz pierwszy wystąpił atak kolki nerkowej. Grupa kontrolna stanowiła 384 osoby. Każdy otrzymał kwestionariusz, w którym zawarte były pytania dotyczące diety. Analiza wykazała, że niska zawartość wapnia i potasu w diecie, brak odpowiedniej podaży płynów i kofeiny wpłynęły na wystąpienie pierwszego ataku kamicy nerkowej. Wśród badanych, u których już wykryto kamienie, 73 osoby miały nawrót choroby. Niższa zawartość wapnia oraz potasu w diecie była czynnikiem, który sugerował ponowne pojawienie się choroby. Niska podaż płynów oraz kofeiny powoduje małą objętością moczu oraz jego zagęszczenie co wpływa na tworzenie się kamieni^[16].