Co nas gryzie letnią porą?

autorka: mgr farm. Anna Jakowska

To, czy dana osoba uczulona jest na jad owadów, zależy od obecności w organizmie ludzkim przeciwciał dla białek zawartych w owadziej ślinie. U osób uczulonych przeciwciała IgE wraz z krwią rozprowadzane są po całym organizmie. Osadzają się na powierzchni tzw. komórek efektorowych reakcji alergicznej. Do objawów uczulenia dochodzi wówczas, gdy wystarczająca ilość przeciwciał IgE na powierzchni komórek tucznych połączy się ze swoistym dla siebie alergenem. Prowadzi to do produkcji i uwalniania szeregu mediatorów zapoczątkowujących wczesną fazę odpowiedzi alergicznej. Mediatory te działają w najbliższym otoczeniu, a jeśli jest ich dużo, przedostają się do krwi i całego organizmu.

Najczęściej spotykamy alergię na jad owadów z rzędu błonkoskrzydłych (Hymenoptera), do których należą: pszczoła miodna, trzmiel, osa zwyczajna, szerszeń oraz mrówki. Ślina owadów zawiera białka, które u osób uczulonych odpowiedzialne są za wystąpienie miejscowych i ogólnych objawów alergicznych. Jad pszczoły miodowej zawiera wiele antygenów: fosfolipazę A2 (PhA2), hialuronidazę, fosfatazę kwaśną (Acid P) oraz peptyd mellitynę. Po ukąszeniu przez samicę komara odczyny anafilaktyczne pojawiają się bardzo rzadko, natomiast każdy widoczny odczyn po ukłuciu jest wynikiem alergii. W odpowiedzi na jad komara organizm uwalnia mediator zapalenia – histaminę, która wywołuje rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Na ukąszenie organizm ludzki może zareagować następująco:

• u osób nieuczulonych – miejscowym odczynem wynikającym z toksycznego działania białek jadu,


• u osób uczulonych – reakcją alergiczną na te białka,


• infekcją miejsca ukąszenia (np. zmianami ropnymi).

U osób nieuczulonych po użądleniu może wystąpić zaczerwienienie, bolesność i niewielki obrzęk. Jeśli średnica obrzęku jest mniejsza niż 10 mm i utrzymuje się krócej niż 24 godziny, jest to reakcja fizjologiczna organizmu na jad owada. Z kolei u osób uczulonych na jad owadów najczęściej występują łagodne objawy: bolesność, zaczerwienienie i obrzęk o średnicy powyżej 10 mm trwający dłużej niż 24 godziny oraz pokrzywka i bąble. Warto zauważyć, że u pewnego odsetka pacjentów pojawiają się objawy o dużym nasileniu (obrzęk krtani, wstrząs anafilaktyczny) wymagające szybkiego działania ratującego życie.

Pierwsza pomoc po ukąszeniu owadów:

• jeśli użądliła nas pszczoła, należy jak najszybciej usunąć żądło poprzez jego podważenie jednym palcem,


• miejsce ukąszenia należy przemyć wodą i przyłożyć zimny okład,


• zastosować miejscowo lek obkurczający naczynia (α-mimetyk, np. nafazolinę), środek przeciwhistaminowy (np. antazolinę, dimetynden) lub znieczulający skórę (np. mentol, benzokainę), preparat złożony zawierający antazolinę i nafazolinę (aerozol),


• podać doustnie środek przeciwbólowy (np. paracetamol) oraz zastosować miejscowo glikokortykosteroid,


• jeśli objawy mają podłoże alergiczne i wyraźnie się nasilają, należy udać się do lekarza.