Budujemy koszyk pacjenta z alergią

autor: dr n. farm. Nicolas Obeid
Pharmacon Pharmaceutical Consulting

Wiosną do aptek szczególnie często przychodzą pacjenci z objawami alergii. Czy jesteśmy w stanie wszystkie te objawy prawidłowo zidentyfikować? Niektóre z nich są oczywiste – pacjenci skarżą się na wodnistą wydzielinę z nosa i towarzyszące jej napady kichania, zatkany nos, swędzenie nosa („wata w nosie”) i obrzmienie jego śluzówki (katar alergiczny), jak również pieczenie, łzawienie, swędzenie i zaczerwienienie oczu (alergiczne zapalenie spojówek). Rzadziej spotykane objawy alergii to ból głowy z uczuciem ociężałości i osłabienie słyszenia (niedrożność trąbki Eustachiusza).

Popularne są również alergiczne reakcje skórne. W takim przypadku pojawiają się wysypki, egzema lub pokrzywki. Duży odsetek reakcji skórnych stanowią alergie spowodowane ukąszeniami owadów. Szczególnie niebezpieczne są one w przypadku dzieci, ze względu na możliwość zakażenia poprzez rozdrapywanie swędzących miejsc.

Objawem alergii bywa także problem z drogami oddechowymi – skurcz oskrzeli i trudności w oddychaniu, kaszel. W takim przypadku kierujemy pacjenta do lekarza. Jeżeli jest to ostry atak i zagraża życiu (może dojść do wytrząsu anafilaktycznego, spadku ciśnienia tętniczego i przyśpieszenia akcji serca wraz ze wzrostem ciepłoty ciała, na skutek wzrostu stężenia histaminy w surowicy krwi) należy wezwać pogotowie i aby ratować pacjenta, jeśli to możliwe, dopytać go, czy lekarz nie zalecił mu podania w takiej sytuacji adrenaliny i czy ma ją przy sobie.

Co wywołuje dolegliwości alergiczne?

Na pierwszym miejscu są pyłki roślin odpowiedzialne za alergie sezonowe: lipa, grab, trawy, leszczyna, brzoza, komosa, szczaw, bylica, babka lancetowata, jesion, wierzba, olcha, dąb, topola, pokrzywa, buk, wiąz i bez czarny. Niektóre osoby są uczulone na zarodniki pleśni i roztocza. Dużą grupę stanowią uczulenia na produkty spożywcze, takie jak: ziarno sezamu, owoce morza, rośliny strączkowe, kukurydza, mleko, zboża (gluten), czekolada, truskawki, cytrusy, niektóre przyprawy, soja, białko jaj. Proszę zwrócić uwagę na to, że niektóre produkty spożywcze posiadają informacje o zawartości orzechów i migdałów. Coraz częściej występują alergie na te dwa składniki. Alergie mogą być powodowane przez leki. Głównie penicylinę i antybiotyki ß-laktamowe, salicylany, środki znieczulenia miejscowego i sulfonamidy.

Alergie wywołane przez kontakt ze zwierzętami dotyczą sierści (szczególnie kotów) i jadu owadów. Postęp cywilizacyjny, a szczególnie rozwój chemii dostarcza coraz to nowsze czynniki wywołujące alergie. Przykładami mogą być uczulenia na: lateks, gumy, żywice epoksydowe, barwniki, akryle, konserwanty (typu azotany, azotyny, kwas benzoesowy i jego pochodne) i w ostatnich 20 latach coraz częściej spotykane alergie na kosmetyki (w zależności od ich składu). Substancje, które mogą pomóc naszym pacjentom Najbardziej popularnym środkiem – klasykiem, jest calcium w formie tabletek musujących lub syropu. W rozbudowanej wersji występujące z kwercytyną lub zielem pachnotki. W grupie substancji dostępnych bez recepty w postaci tabletek mamy: cetyryzyny dichlorowodorek, chlorowodorek feksofenadyny, lewocetyryzyny dichlorowodorek, loratadynę, chlorowodorek pseudoefedryny.

Dla najmłodszych mamy dostępne bez recepty dwie substancje w postaci syropu: loratadynę i cetyryzyny dichlorowodorek. W postaci kropli do nosa są dostępne: kromoglikan sodu, chlorowodorek ksylometazoliny, chlorowodorek oksymetazoliny, maleinian dimetindenu, fenylefryna, azotan nafazoliny, chlorowodorek azelastyny, bromek ipratropium (produkt Rx) i oczywiście połączenia tych substancji w rożnych preparatach. Pomocne może być stosowanie preparatów zawierających chlorek sodu w różnym stężeniu, zależnie od objawów chorobowych. W kroplach ocznych dopuszczone do obrotu bez recepty zostały: kromoglikan sodu, azotan nafazoliny, chlorowodorek tetryzoliny, chlorowodorek azelastyny. Ulgę przyniosą pacjentowi również preparaty nawilżające oko.

W przypadku reakcji alergicznych dotyczących skóry mamy dużo preparatów, które przynoszą ulgę w podrażnieniu. Dotyczy to przeważnie kosmetyków chłodzących lub natłuszczających zawierających pantenol lub podobne do jego działania substancje. Do sprzedaży bez recepty dopuszczono maści zawierające hydrokortyzon w stężeniach 0,5% i 1% i maleinian dimetyndenu.

Aspekt sprzedażowy

Ważną sprawą w sezonie alergii jest dobre wystawienie produktów sezonowych w „gorących miejscach sprzedażowych”, szczególnie przy kasie zawsze można pozostawić kilka tubek calcium, aby wywoływać zakup spontaniczny. Wskazane jest również wystawienie preparatów przeciwalergicznych na wprost pacjenta przy okienku ekspedycyjnym (za plecami sprzedającego) lub po prawej stronie od okienka. Motywuje to pacjenta do zakupu spontanicznego w przypadku, gdy w danej chwili nie ma objawów alergii, ale wie, że mogą się one pojawić (zakup na zapas). Eksponować powinniśmy preparaty znane pacjentom lub występujące w reklamach w ilościach gwarantujących zauważenie. Proponuję ustawienie plamy 4 preparatów w poziomie i 3 w pionie – mamy wówczas najlepszy odbiór ekspozycji przez pacjenta.

W sezonie alergii z punktu terapeutycznego i handlowego istnieją możliwości zastosowania schematu sprzedaży wiązanej. Możemy zawsze zaproponować pacjentowi calcium, jako uzupełnienie terapii.

Przy objawach okulistycznych proponujemy krople i tabletki, a jeśli pacjent skarży się na dyskomfort związany z „suchym okiem” polecamy krople nawilżające. Pamiętajmy, że przeciwalergiczne krople do oczu stosowane przez dłuższy czas mogą powodować suchość oka.

W przypadku łagodnego sezonowego nieżytu nosa zalecamy tabletki antyhistaminowe (uwaga: starajmy się, aby polecany antyhistaminik nie powodował zmniejszenia koncentracji, bo okres, przez który będzie przyjmowany, nie jest krótki) i krople, które przynoszą ulgę w tych dolegliwościach oraz preparaty z chlorkiem sodu.

Na odczyny skórne występujące na niewielkich powierzchniach (w tym ukąszenia owadów) możemy polecić maść lub krem z substancją antyhistaminową oraz tabletki. Przy rozległych reakcjach alergicznych należy bezwzględnie skierować pacjenta do lekarza, ponieważ przyczyny takich alergii mogą być różne. Dzieci do lat 3, u których wystąpiła alergia, odsyłamy do konsultacji pediatrycznej.

Gdy do apteki przychodzi pacjent z receptą na lek antyhistaminowy, zgodnie z przepisami prawa wskazane jest zaproponowanie mu tańszego odpowiednika. Uzupełnienie terapii preparatami OTC powinno być dostosowane do dolegliwości zebranych w wywiadzie z chorym.

Warto pamiętać:
Alergia, potocznie nazywana uczuleniem, jest patologiczną odpowiedzią organizmu na substancje zewnętrzne. Jest to reakcja immunologiczna organizmu. W jej przebiegu powstają przeciwciała, które łącząc się z antygenem uwalniają mediatory stanu zapalnego. Nazwa „alergia” została użyta po raz pierwszy w roku 1906 przez wiedeńskich pediatrów Clemensa Petera von Pirqueta i Belę Schicka. Zaobserwowali oni u pacjentów otrzymujących szczepionkę na ospę znacznie gwałtowniejsze reakcje organizmu po podaniu drugiej dawki szczepionki. Pirquet nadał tej reakcji nazwę, pochodzącą od greckich słów allos i ergon – „inna reakcja”.