W terapii chorób alergicznych leki przeciwhistaminowe stosowane są od wielu lat. Ich skuteczność jest jednak ściśle powiązana z występowaniem u pacjentów działań niepożądanych. Stąd nieustannie trwają poszukiwania preparatów o coraz większej skuteczności i znacząco zmniejszonym ryzyku działań niepożądanych. W tym kontekście warto bliżej przyjrzeć się bilastynie, należącej do drugiej generacji leków przeciwhistaminowych.
Podział leków na dwie generacje
Leki przeciwhistaminowe zostały podzielone na dwie generacje, które różnią się między sobą zarówno wybiórczością blokowania receptorów oraz parametrami farmakokinetycznymi. Mechanizm działania leków przeciwhistaminowych opiera się na konkurencyjnym wiązaniu i odwracalnym łączeniu z receptorem H1, co w konsekwencji znosi objawy wywołane histaminą (mediator zapalenia uwalniany z mastocytów i bazofilii).
Pierwsza generacja leków przeciwhistaminowych
Do pierwszej generacji leków przeciwhistaminowych należą np. antazolina, difenhydramina, klemastyna, prometazyna, ketotifen czy hydroksyzyna. Są to tzw. leki nieselektywne, gdyż oprócz blokowania receptorów H1 prowadzą także do blokowania receptorów cholinergicznych, serotoninergicznych, dopaminergicznych i adrenergicznych. Takie blokowanie receptorów jest skuteczne przede wszystkim w schorzeniach alergicznych skóry, niestety prowadzi jednak do zwiększonej liczby działań niepożądanych po ich zastosowaniu. Głównym tego typu działaniem niepożądanym jest hamowanie ośrodkowego układu nerwowego, które u pacjenta objawia się często sennością, otępieniem czy zaburzeniami koordynacji ruchowej, ale także drżeniem mięśniowym, zawrotami głowy, szumami w uszach, zaburzeniami widzenia. Stąd aktualnie zdecydowanie rzadziej zaleca się leki tej generacji.
Druga generacja leków przeciwhistaminowych
Druga generacja leków przeciwhistaminowych (loratadyna, cetyryzyna, feksofenadyna, desloratadyna, lewocetyryzyna, rupatadyna czy najnowsza bilastyna) ma jedynie powinowactwo do receptorów H1, nie przenika lub tylko bardzo słabo przez barierę krew-mózg, a ryzyko występowania działań niepożądanych jest zdecydowanie niewielkie. Leki te charakteryzują się przede wszystkim silnym działaniem przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Ponadto po podaniu doustnym dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, stąd ich szybkie działanie, ale także długi czas działania, dobra penetracja do tkanek i wysoki stopień bezpieczeństwa podczas długotrwałego ich stosowania. Działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego występują raczej rzadko, właściwie tylko u pacjentów ze stwierdzoną nadwrażliwością osobniczą. Pozytywnym w odróżnieniu do leków I generacji jest także fakt braku wyraźnego działania cholinolitycznego, co daje możliwość stosowania leków II generacji u pacjentów z jaskrą czy przerostem gruczołu krokowego. Jedynie u pacjentów kardiologicznych z wydłużonym odcinkiem QT należy zachować dużą ostrożność w ewentualnym ich zastosowaniu.
Terapia bilastyną
Na rynku aptecznym najnowszym wśród grupy zarejestrowanych leków przeciwhistaminowych II generacji znalazła się bilastyna. Terapia bilastyną prowadzona była znacznie wcześniej, aczkolwiek pomimo swej udowodnionej skuteczności nie była stosowana powszechnie z powodu jej kosztów. Początkowo stanowiła substancję czynną leku oryginalnego, a po wygaśnięciu w czerwcu bieżącego roku ochronny patentowej, pojawiły się na rynku aptecznym leki odtwórcze (generyki, substytuty leku oryginalnego). Zawsze leki odtwórcze pojawiające się po wygaśnięciu patentu generują znacząco niższe koszty terapii (nawet o 25%) względem leku innowacyjnego, a jest to związane z brakiem konieczności przedstawienia badań przedklinicznych i klinicznych przez firmę w celu uzyskania niezbędnego pozwolenia, co w konsekwencji rzutuje na oszczędności w kosztach wytwarzania produktu leczniczego.
Lek odtwórczy może różnić się od oryginalnego substancjami pomocniczymi, ale jednocześnie musi się charakteryzować się analogicznym bezpieczeństwem i analogiczną skutecznością jak lek oryginalny. Stąd w przypadku np. bilastyny pojawiła się szansa na możliwość jej stosowania w chorobach alergicznych u zdecydowanie większej populacji pacjentów.
Wskazania terapeutyczne
Bilastyna jako substancja czynna jest długo działającym antagonistą histaminy z selektywnym powinowactwem do obwodowych antagonistów receptora H1, który nie wykazuje powinowactwa do receptorów muskarynowych. Wskazaniami terapeutycznymi do stosowania bilastyny zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego dla poszczególnych zarejestrowanych aktualnie na rynku aptecznym leków są: objawowe leczenie alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek, zarówno sezonowego jak i całorocznego oraz leczenie pokrzywki.
Skuteczność bilastyny była udowodniona w przeprowadzonych badaniach wśród populacji osób dorosłych oraz młodzieży, przyjmujących bilastynę w dawce 20 mg raz na dobę w okresie 14-28 dni, czego skutkiem było łagodzenie objawów kichania, uczucia świądu nosa, uczucia zatkania nosa, świądu spojówek, zmniejszenie wydzieliny z nosa oraz łzawienia oczu, a efekt jej działania utrzymywał się przez 24 godziny.
Ponadto skuteczność bilastyny odnosi się także do złagodzenia objawów towarzyszących pokrzywce idiopatycznej w postaci złagodzenia intensywności świądu, liczby i rozmiaru bąbli oraz samego dyskomfortu u pacjenta towarzyszącego pokrzywce.
Bilastyna nie posiada właściwości uspokajających
W prowadzonych badaniach klinicznych w odniesieniu do bezpieczeństwa jej stosowania nie zaobserwowano istotnego wydłużenia odstępu QT i innego wpływu na układ sercowo-naczyniowy, pomimo nawet 10-krotnego zwiększenia dawki na dobę czy z równoczesnym podaniem inhibitorów glikoproteiny P (z ketokonazolem czy erytromycyną). Bilastyna nie posiada właściwości uspokajających, zaś w kontrolowanych badaniach klinicznych przy zastosowanej u pacjentów dawce 20 mg/dobę jej profil bezpieczeństwa w odniesieniu do OUN był podobny do placebo, a częstość występowania senności nie różniła się statystyczne od placebo.
Zalecenia
Preparaty z bilastyną w dawce 20 mg podane raz na dobę są zalecone u osób dorosłych i dzieci powyżej 12. r.ż., przy czym w badaniach prowadzonych wśród pacjentów populacji senioralnej nie wykazano różnic dotyczących profilu bezpieczeństwa w stosunku do osób dorosłych. Prowadzone kontrolowane badania kliniczne u dzieci w wieku 2-11 lat leczonych w dawce 10 mg/dobę (w postaci tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej lub roztworu doustnego 2,5mg/ml) wykazały, że profil bezpieczeństwa był podobny do placebo, a odnotowywane działania niepożądane występowały u nieznacznie powyżej 5% badanych.
Przyjmowanie
Bilastyna powinna być przyjmowana przynajmniej jedną godzinę przed lub dwie godziny po posiłku lub po spożyciu soku owocowego, a tabletkę należy przyjąć popijając wodą. Bilastyna jest szybko wchłaniana po przyjęciu doustnym, a jej maksymalne stężenie w osoczu zostaje osiągnięte po ok. 1,3 godziny. Natomiast jej średnia dostępność kształtuje się na poziomie 61% i nie obserwowano jej kumulacji w organizmie. Ponadto w badaniach stwierdzono, że bilastyna nie indukuje ani też nie hamuje aktywności izoenzymów kompleksu CYP450. Stwierdzono natomiast, że pokarm znacząco zmniejsza dostępność biologiczną bilastyny (nawet o 30%), podobnie po przyjęciu z sokiem grejpfrutowym (efekt może być podobny z innymi sokami owocowymi).
Prowadzone badania w zakresie działań niepożądanych u pacjentów dorosłych i młodzieży z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa i spojówek oraz przewlekłą pokrzywką idiopatyczną przyjmujących w terapii 20 mg/dobę bilastyny wykazały, że częstość ich występowania była porównywalna z częstością przyjmowania placebo (ok. 12%), a wśród objawów zgłaszane były m.in. ból głowy, senność, zawroty głowy, zmęczenie.
Zatem w przypadku osób dorosłych prowadzących pojazdy mechaniczne czy obsługujące maszyny indywidualna reakcja na leczenie bilastyną może okazać się różna. Stąd nie powinni oni prowadzić pojazdów czy obsługiwać urządzenia aż do momentu rozpoznania reakcji indywidualnej na lek.