Bezpiecznie w tropiki – szczepienia na choroby tropikalne

Pod koniec kwietnia br. świat obiegła wiadomość o wystąpieniu w Meksyku zakażeń wirusem A/H1N1, czyli zmutowanym wirusem świńskiej grypy. Choroba bardzo szybko rozprzestrzeniła się na terenie USA i Kanady, a następnie (choć w mniejszym stopniu) na kraje EU. Liczba przypadków zachorowań, a także zgonów z powodu świńskiej grypy wzrasta z dnia na dzień. Obecnie (dane z 12.05.2009) stwierdzono ponad 5 tys. przypadków zachorowań, w tym 210 w państwach EU (najwięcej w Hiszpanii – 98 przypadków). W związku z tym Ministerstwo Spraw Zagranicznych apeluje o rezygnację lub przekładanie podróży na zagrożone tereny, z kolei Główny Inspektorat Sanitarny wydał odpowiednie zalecenia dla osób wyjeżdżających za granicę, jak i dla osób powracających do kraju (szczegóły na stronie: www.gis.gov.pl). Wirus świńskiej grypy jest o tyle niebezpieczny, że łatwo przenosi się z człowieka na człowieka. Poza tym jest on obcy dla naszego organizmu i nasz system odpornościowy nie potrafi go łatwo zwalczyć.

Informacje i szczepienia

Ale świńska grypa to nie jedyne zagrożenie dla osób wyjeżdżających za granicę. Na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych (www.msz.gov.pl) regularnie pojawiają się komunikaty dotyczące podwyższonego ryzyka zachorowań na różne jednostki chorobowe w danych rejonach świata. Można też skontaktować się z najbliższą stacją sanitarno- epidemiologiczną w celu uzyskania informacji odnośnie zagrożeń występujących na danym terenie. Wyjeżdżając w tropiki należy pamiętać o szczepieniach. Obowiązkowe jest szczepienie przeciw żółtej febrze, natomiast zalecane są szczepienia przeciw błonicy, tężcowi, durowi brzusznemu, cholerze i polio oraz – jeśli osoba nie była wcześniej szczepiona – przeciw WZW A i WZW B. Nawet jeśli w danym kraju nie jest wymagane Międzynarodowe Świadectwo Szczepień (należy to sprawdzić przed wyjazdem), warto zrobić to dla własnego bezpieczeństwa. Warto pomyśleć o tym przynajmniej dwa miesiące wcześniej, gdyż czasami wymagane są przerwy miedzy poszczególnymi szczepieniami lub, jak w przypadku szczepień przeciw WZW A i WZW B, miedzy kolejnymi dawkami. Osoby wybierające się w tropiki powinny zaopatrzyć się w środki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwwymiotne. Konieczne jest zalecenie, by w razie zaburzeń żołądkowo-jelitowych podawać dużo wody i elektrolity, w celu zapobieżenia odwodnienia organizmu. Ważne jest również zabezpieczanie się przed owadami, a wiec stosowanie środków owadobójczych oraz zachowanie wszelkich zasad higieny.

Najczęstsze choroby tropikalne

Najbardziej rozpowszechnioną chorobą w tropiku jest malaria (zimnica). WHO szacuje liczbę zachorowań spowodowanych zarodźcem malarii na 300-500 rocznie. Występuje obecnie w ponad 100 krajach świata. Zakażenie malarią następuje przez ukłucie komara, w którego ślinie zawarte są pierwotniaki chorobotwórcze. Choroba objawia się napadowymi dreszczami i uczuciem zimna, po których następuje wysoka gorączka, a następnie obniżenie temperatury i pocenie się. Do tych objawów dochodzą nudności, wymioty, osłabienie, bóle głowy i czasem biegunka. Choroba może prowadzić do niedokrwistości i ogólnego wyniszczenia organizmu. Na malarie nie ma szczepionki. Profilaktyka polega głównie na ochronie przed ukąszeniami przez komary. Turysta powinien być zaopatrzony w środki odstraszające owady, spać w miejscach zabezpieczonych (moskitiery). Można również profilaktycznie stosować leki przeciwmalaryczne (chemioprofilaktyka). Preparaty dobiera lekarz indywidualnie dla pacjenta, biorąc pod uwagę oporność zarodźca malarii na leki w danym regionie, a także stan zdrowia i ogólną kondycję pacjenta.
Inną chorobą pasożytniczą jest pełzakowica. Zakażenie następuje przez spożycie owoców zawierających postaci cystowate pełzaka czerwonki lub przez wypicie skażonej wody. Dlatego bardzo istotne jest przestrzeganie wszelkich zasad higieny: mycie rąk, picie tylko przegotowanej wody, mycie owoców i warzyw. Cysta w jelicie grubym zmienia się w postać małą, która nie jest chorobotwórcza, ale człowiek, będący nosicielem takiej postaci może zarażać innych. Jeśli postać mała przejdzie w dużą – inwazyjną, rozwija się ostra lub przewlekała postać jelitowa pełzakowicy. Pojawiają się krwotoki z przewodu pokarmowego oraz osłabienie, niedokrwistość, bóle głowy, nudności, odwodnienie organizmu.
Żółta febra, podobnie jak malaria, przenoszona jest przez owady, jednak w przeciwieństwie do niej jest na nią szczepionka (przeciw flavowirusom). Choroba objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni. Niekiedy towarzyszą jej krwiste wymioty i krwawienia z nosa. Dodatkowo może wystąpić żółtaczka i uszkodzenie nerek. Oprócz żółtej febry flavowirusy wywołują również gorączkę krwotoczną, której konsekwencją może być spadek liczby białych krwinek.
Oprócz chorób przenoszonych przez owady, w tropikach może dojść do zakażenia drogą pokarmową. I tak np. można zarazić się cholerą. Wywołana przez bakterię przecinkowca, objawia się ostrą biegunką (wypróżnienia mają wygląd tzw. „wody ryżowej”) i wymiotami. Przebieg choroby jest bezbolesny i bezgorączkowy, ale prowadzi do wyniszczenia organizmu. Istotne jest przyjmowanie dużej ilości wody i elektrolitów.
Do chorób przenoszonych drogą pokarmową należy też dur brzuszny wywołany przez pałeczki Salmonelli typhi. Charakterystycznym objawem jest rumieniowa wysypka na klatce piersiowej i w okolicy nadbrzusza (pojawia się 10-14 dni po zakażeniu). Zarówno przeciw cholerze, jak i durowi brzusznemu można się zaszczepić.