Senior w aptece

Należy szczególną uwagę poświęcić świadomości zdrowotnej pacjenta i profilaktyce medycznej. Dotyczy to w szczególny sposób osób starszych.

Zakładając ogólnie, że wraz z wiekiem pogarsza się stan zdrowia i wydolność organizmu, możemy stwierdzić, że im więcej osób starszych, tym więcej pacjentów stale przyjmujących leki. Oczywiście istnieje wiele czynników wpływających na stan zdrowia. Są predyspozycje genetyczne sprzyjające powstaniu pewnych chorób (np.: występowaniu alergii, żylaków, nowotworów), na które nie mamy wpływu, ale wiedząc o ich istnieniu, jesteśmy w stanie prowadzić działania profilaktyczne, które opóźniają lub niwelują pojawienie się choroby. Nie zawsze mamy też wpływ na czynniki środowiskowe związane z zanieczyszczeniem środowiska, jakością żywności i stresem.

Różny jest także poziom profilaktyki medycznej. Wykonywanie badań kontrolnych i korzystanie z pomocy medycznej oraz opieki farmaceutycznej nie jest standardem. Rynek medyczny oferuje wiele produktów, które umożliwiają prawidłową terapię i znaczną poprawę jakości życia pacjenta, pod warunkiem odpowiedniego stosowania. Dlatego należy szczególną uwagę poświęcić świadomości zdrowotnej pacjenta i profilaktyce medycznej. Dotyczy to w szczególny sposób osób starszych.

Pacjenci aptek to przede wszystkim osoby chore. W ostatnich latach wzrosła liczba osób prowadzących suplementację diety i zaopatrujących się w dermokosmetyki, jednak zdecydowana większość to osoby stale lub okresowo stosujące leki. Indywidualne cechy starzenia się oraz różny przebieg chorób (wczesna lub późna diagnoza, odpowiednia terapia) są podstawą stanu zdrowia seniora. Jednak czynnikiem w znaczący sposób wpływającym na funkcjonowanie osoby starszej jest tzw. czynnik psychospołeczny, czyli odczucie osamotnienia i braku użyteczności w społeczeństwie i rodzinie. Dlatego seniorzy powinni być traktowani z dużą uwagą i wyrozumiałością. Pewne sytuacje, które dla osoby młodej, zdrowej są rutyną i codziennością, dla seniora mogą być ekstremalne, np.: zakupy, wizyta u lekarza, pójście do apteki.

Placówki służby zdrowia są zobowiązane do dostosowania się do pacjentów starszych lub niepełnosprawnych. Likwiduje się bariery architektoniczne (schody, śliskie podłogi) oraz zapewnia miejsca do siedzenia w czasie oczekiwania na wizytę lub zakup leku. Dystrybutory wody umożliwiają zaspokojenie pragnienia albo popicie leku. Niektóre apteki instalują przy ladach barierki umożliwiające podtrzymanie się oraz szkła powiększające przy kasach, dzięki czemu senior nie musi korzystać z okularów do czytania. Coraz częściej w aptekach pojawiają się regały dedykowane osobom starszym opatrzone hasłem „senior”, na których eksponowane są preparaty wspomagające zdrowie osób 60+ i odpowiednie dla nich kosmetyki. Ułatwia to osobom w podeszłym wieku znalezienie potrzebnego preparatu i umożliwia im zapoznanie się z nowościami. Apteki posiadające stałych pacjentów stale przyjmujących leki, planując stany magazynowe, starają się zapewnić obecność konkretnych leków. Ma to istotne znaczenie dla osób starszych, którym trudno przyjść do apteki po lek, który musimy zamówić na wieczór lub następny dzień. Zmiany list refundacyjnych co dwa miesiące nie ułatwiają gospodarki magazynowej apteki. Nie są też wygodne dla pacjenta w podeszłym wieku, który przyzwyczaja się do zakupu znanego sobie leku i jego ceny.

U pacjentów po 80. r.ż. zawsze obserwuje się tzw. utratę rezerwy czynnościowej wszystkich narządów, zmniejsza się także samodzielność osób z tej grupy wiekowej. Pacjentów z tej grupy określa się jako chorych geriatrycznych. Grupa ta charakteryzuje się zjawiskiem polipatologii, czyli występowaniem wielu chorób przewlekłych u danego pacjenta. Są to najczęściej: choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza, nadciśnienie, depresja. Pojawiają się dolegliwości, które wpływają na komfort życia – problemy z zasypianiem, zaparcia, nietrzymanie moczu, otępienie starcze, zaburzenia wzroku i słuchu, problemy z mobilnością. Efektem polipatologii jest konieczność przyjmowania wielu leków (wielolekowość). W przypadku seniorów stosowanie wielu leków należy rozpatrywać w trzech aspektach: zdrowotnym, logistycznym i ekonomicznym.

Aspekt zdrowotny dotyczy odpowiedniej diagnozy i doboru możliwie najmniejszej ilości leków o maksymalnie efektywnym działaniu. Pozwala to na łagodzenie lub eliminację objawów chorobowych i minimalizuje niepożądane efekty kuracji. Podstawową rolę odgrywa tu medycyna geriatryczna.

Aspekt logistyczny obejmuje regularne stosowanie leków i produktów poprawiających jakość życia pacjenta. Osoba starsza nie zawsze jest w stanie poradzić sobie z przyjmowaniem leków, dlatego potrzebna jest pomoc rodziny i personelu fachowego. Powinniśmy cierpliwie i dokładnie wyjaśnić pacjentowi, „na co jest lek” i jak go stosować, opisać stosowanie na opakowaniu lub zaproponować pudełko do leków umożliwiające rozłożenie tabletek na pory dnia i dni tygodnia. Znakomitym rozwiązaniem jest wypisanie kartki z przyjmowanymi lekami i ich dawkowaniem i umieszczenie jej w widocznym miejscu, np. na drzwiach lodówki. Jest to „przypominacz” dla pacjenta i bezcenna informacja dla ekipy medycznej pogotowia, gdyby zdarzyła się potrzeba wezwania pomocy medycznej.

Aspekt ekonomiczny dotyczy kosztu zakupu leków. Im więcej leków musi nabyć pacjent, tym koszt zakupu jest wyższy. Lista leków refundowanych gwarantuje dopłatę NFZ do zakupu leku. Niestety nie w każdym przypadku opłata pacjenta jest możliwa do zaakceptowania przez emeryta. Farmaceuta ma obowiązek poinformowania pacjenta o tańszych zamiennikach leków. Nie w każdym przypadku możemy zastosować zamiennik (choroby psychiczne, cholesterol), jednak zastąpienie leku oryginalnego tańszym znacząco obniży wydatki chorego i pozwoli na odpowiednią terapię prowadzącą do poprawy komfortu życia.

Ministerstwo Zdrowia przygotowało zatwierdzoną już ustawę o bezpłatnych lekach dla osób starszych. Nie będzie to jednak oznaczało, że pacjenci z tej grupy otrzymają bezpłatnie każdy lek. Minister Zdrowia będzie ogłaszał listę leków, środków dietetycznych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, które będą przysługiwały bezpłatnie osobom po 75. r.ż. Pierwsza lista będzie ogłoszona 1 września 2016 r.