Ziołowe wsparcie dla nerek

autor: lek. med. Michał Puszyński
Katedra i Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

Dobroczynny wpływ ziół w diecie jako pierwsi odkryli Chińczycy. W 2698 r. p.n.e. legendarny cesarz Shen Nung w „Pismach o ziołach” wymienia 365 roślin, podając informacje o sposobach ich przechowywania oraz możliwościach wykorzystania. W 1872 r. angielski archeolog Georgia Ebersa odkrył z kolei papirusy datowane na 1550 r. p.n.e., na których znajdowały sie zapiski ok. 900 medykamentów ziołowych z zakresu całej medycyny. W chwili obecnej, wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, daje się zauważyć ogromny zwrot w kierunku medycyny naturalnej. Jest on widoczny szczególnie wśród mieszkańców dużych aglomeracji. W ostatnim czasie wykorzystuje się coraz więcej medykamentów ziołowych we wspomaganiu leczenia i profilaktyce chorób nerek.

Najczęstszymi zaburzeniami układu moczowego są infekcje oraz kamice dróg moczowych. Rozwój kamicy spowodowany jest tworzeniem trudno rozpuszczalnych złogów w układzie moczowym na skutek braku prawidłowej diurezy. Preparaty ziołowe mają tu przede wszystkim za zadanie działać moczopędnie oraz alkalizująco, pomagając rozpuścić już istniejące niewielkie złogi. Złogów powyżej 8-10 mm zazwyczaj nie udaje się rozwiązać leczeniem zachowawczym. W profilaktyce chorób nerek wykorzystuje się przede wszystkim wspomniane już działanie moczopędne, które ma na celu oczyszczenie organizmu ze zbędnych metabolitów przemiany materii sprzyjających powstaniu kamicy. Do ziół tych należą: liście brzozy, czarnej porzeczki, melisy, borówki brusznicy, rdestu ptasiego, pokrzywy, kora wierzby, kwiat nawłoci, ziele skrzypu, lubczyk, kłącze perzu, korzeń i nać pietruszki, korzeń selera oraz nasiona kozieradki. Zioła stosowane w kamicy mają również działanie rozkurczające na mięśniówkę układu moczowego (m.in. bez czarny, borówka, głóg dwuszyjkowy, kmin rzymski, chmiel oraz brzoza). Kmin rzymski posiada oprócz silnego działania spazmolitycznego silne działanie przeciwzapalne oraz antyseptyczne. Również powszechnie stosowane ziele skrzypu odznacza się działaniem przeciwzapalnym, moczopędnym oraz ściągającym. Nie należy również zapominać o zbawiennym wpływie rumianku pospolitego wszechobecnego w większości gospodarstw domowych. Wykazuje on właściwości przeciwzapalne, rozkurczające mięśnie gładkie, przeciwbakteryjne i neutralizujące toksyny bakteryjne. Wiele ziół posiada również działanie przeciwbólowe – m.in. wierzba biała, pluskawica groniasta, brzoza brodawkowata, czarnuszka.

Na kamienie szczawianowe i wapniowe możemy zastosować mieszankę np. z korzenia mniszka, koszyczka rumianku, ziela skrzypu, ziela rdestu ptasiego oraz kłącza perzu, które wspólnie mają działanie moczopędne, dzięki któremu zmniejszają ryzyko gromadzenia się substancji mineralnych w układzie zbiorczym nerki. Istotne jest utrzymywanie zasadowego pH moczu głównie w przypadku szczawianów i kwasu moczowego oraz zapobieganie nawrotowym infekcjom układu moczowego (szczególnie w kamicy struwitowej). W kamicach tych nie ma restrykcji przyjmowania wapnia, nie należy go jednak suplementować, należy natomiast ograniczyć podaż szczawianów i białka odzwierzęcego.

Powyższe mieszanki możemy wykonać samodzielnie lub zakupić już gotowe. Odpowiednie preparaty ziołowe dostępne są pod postacią herbatek, past, nalewek lub gotowych mieszanek ziół. Należy je stosować przede wszystkim zapobiegawczo. Nie wolno zapominać o ich działaniach niepożądanych oraz interakcjach z niektórymi lekami, m.in. kardiologicznymi oraz z chemioterapią.

Trzeba podkreślić, iż skuteczność ziołolecznictwa, pomimo jego powszechności i ogólnie uznanego dobroczynnego działania, nie została potwierdzona wieloośrodkowymi badaniami. Dlatego jego zastosowanie, choć ma szerokie znaczenie kliniczne, zarezerwowane jest tylko dla profilaktyki. Nie należy stosować fitoterapii w celach leczniczych. Jednakże, choć brak jest randomizowanych badań potwierdzających skuteczność działania konkretnych ziół, doświadczenia społeczne sugerują ich dużą skuteczność w przypadku niewielkich złogów (do 6-8 mm). Mimo to w przypadku objawów aktywnej kamicy należy zawsze zalecić pacjentowi konsultację specjalistyczną w celu uniknięcia eskalacji objawów oraz uniknięcia niebezpiecznych powikłań.