Zdrowie kobiety w wieku 50+

Menopauza
Przekwitanie to etap w życiu kobiety pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się. W medycznym sensie menopauza oznacza dzień, w którym ustało ostatnie miesiączkowanie, a kilkuletni okres poprzedzający – jest nazywany perimenopauzą. Menopauza jest trwałym fizjologicznym zatrzymaniem cyklu miesięcznego. Wiąże się to z ustaniem czynności gonad. Przeciętnie następuje w wieku 45-55 lat i trwa 1-2 lata. Zanim miesiączkowanie ustanie następuje okres nieregularnych cykli. Zmiany towarzyszące menopauzie obejmują przede wszystkim ustanie syntezy estogenów oraz progesteronu. Efektem tych zmian są zaburzenia regulacji autonomicznego układu nerwowego, zmiany w sferze psychicznej, a w późniejszym wieku osteoporoza. Charakterystycznym objawem są uderzenia gorąca – nagłe zmiany temperatury ciała. Inne powszechne objawy to: zmiany nastroju, bezsenność, osłabienie i problemy z pamięcią. Niektóre z nich mogą nie być związane z wahaniami poziomu hormonów, lecz nie przeprowadzono dotąd badań mogących określić ich inne pochodzenie. Ostatnie badania wykazują, że suplementacja melatoniny u kobiet w okresie perimenopauzy wpływa korzystnie na funkcjonowanie tarczycy oraz podwyższa poziom gonadotropiny. Pomaga również w przywracaniu płodności, menstruacji oraz zapobiega depresji związanej z menopauzą. Uciążliwe objawy często łagodzi się stosując leki (m.in. hormonalne) i suplementy.

Choroby serca
Choroba wieńcowa i inne schorzenia układu krążenia są główną przyczyną zgonów wśród kobiet. Przed miażdżycą chronią kobiety hormony płciowe, dlatego ryzyko choroby serca zwiększa się znacząco po menopauzie. Zaburzeniom pracy układu krwionośnego sprzyja także otyłość brzuszna (obwód talii >88 cm zwiększa ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o 3,02 raza), palenie papierosów, nadmiar tłuszczów i soli w diecie, mała aktywność fizyczna, cukrzyca, stres.
Choroba niedokrwienna serca, czyli choroba wieńcowa (uwaga: objawy mogą być mylące, bo np. pojawiają się bóle pleców czy barków), polega na zmniejszonym dopływie krwi do mięśnia sercowego przez np. zaczopowanie światła naczyń krwionośnych przez blaszkę miażdżycową. Jednym z dodatkowych objawów choroby niedokrwiennej może być dusznica bolesna. Jest efektem niedokrwienia mięśnia sercowego. Bardzo silny ból w klatce piersiowej pojawia się w nocy albo podczas odpoczynku, może też wystąpić w wyniku silnych emocji. Wynikiem nieleczonej choroby wieńcowej może być zawał. Z najnowszych badań wynika po pierwsze to, że zawał serca dotyka coraz młodszych kobiet. Drugim niepokojącym zjawiskiem jest umieralność w ciągu pierwszego roku po zawale – umiera wtedy tylko 10 proc. mężczyzn, ale aż 45 proc. kobiet. Dlatego tak ważna jest edukacja i profilaktyka.

Osteoporoza
Osteoporoza jest chorobą układu kostnego charakteryzującą się obniżeniem wytrzymałości kości, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Wytrzymałość kości jest pochodną gęstości i jakości tkanki kostnej. Osteoporoza pomenopauzalna (PMO) jest poważnym zagrożeniem zdrowotnym w Polsce. Choroba występuje u 1,8 mln kobiet. W Polsce leczonych na osteoporozę jest tylko ok. 250 tys. osób. Ok. 3 mln kobiet ma niską masę tkanki kostnej. 40-50% kobiet w wieku 50 lat lub więcej dozna w ciągu swojego życia złamania wywołanego osteoporozą. Najczęściej ulegają mu nadgarstek, biodro lub kręgi. Ryzyko złamań koreluje z niską gęstością mineralną kości – każda kobieta po 60. r.ż. powinna mieć zrobioną densytometrię, aby w razie wykrycia nieprawidłowości wdrożyć odpowiednie leczenie. Deficyt wapnia prowadzi do obniżenia gęstości kości, zmniejsza ich wytrzymałość i czyni je podatnymi na złamania. Istotne jest także to, że wiele kobiet po złamaniu nie wraca do poprzedniej sprawności, co bardzo ogranicza ich aktywność życiową. Dlatego tak istotna jest profilaktyka osteoporozy już od młodego wieku: przyjmowanie odpowiedniej ilości wapnia i witaminy D. Zapotrzebowanie na wapń u zdrowych kobiet powyżej 50. r.ż. wynosi 1600 mg. Pamiętajmy także o tym, że aktywność fizyczna jest niezbędna do zachowania odpowiedniej gęstości kości w każdym wieku. 4 godz. wysiłku fizycznego tygodniowo zmniejsza ryzyko złamania szyjki kości udowej o 41%. Złamania kości u dorosłych kobiet niosą za sobą niebezpieczeństwo złego zrostu kości i spowolnionej regeneracji tkanki.

Nowotwory narządów płciowych
Wyróżniamy pięć nowotworów występujących w obrębie narządów rozrodczych: rak szyjki macicy, jajnika, macicy, pochwy i sromu. Objawami nowotworów pochwy, macicy bądź jajników mogą być:

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych,


• częste bądź nieregularne oddawanie moczu,


• swędzenie lub pieczenie w okolicach sromu,


• bóle pleców,


• bóle brzucha.

Wczesne rozpoznanie przez kobietę symptomów nowotworu i konsultacja z lekarzem mogą okazać się kluczowe dla rezultatów dalszego leczenia. Zachorowaniu na nowotwory sprzyjają między innymi takie czynniki jak: wiek, późna menopauza, nadwaga, otyłość, hormonalna terapia zastępcza (HTZ), antykoncepcja, duża liczba porodów, szczególnie w młodym wieku, zła higiena osobista, a szczególnie życia płciowego, zakażenia wirusem brodawczaka HPV, zakażenie wirusem opryszczki płciowej HSV2.
Objawy nowotworów są nieswoiste i kobieta czasem nie wiąże ich z rakiem. To np.: zmiana w wyglądzie sromu, ból lub ucisk w okolicach miednicy, swędzenie lub pieczenie w okolicach sromu, bóle pleców lub brzucha, długotrwałe zmęczenie, nieregularne bądź zbyt częste oddawanie moczu oraz wzdęcia.

autor: Anna Dąbrowska
na podstawie materiałów z V Kongresu Kobiet

konsultacja merytoryczna:
prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska
prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz-Jach
prof. dr hab. n. med. Voletta Skrzypulec-Plinta
prof. dr hab. n. med. Ewa Sewerynek
dr n. med. Maria Noszczyk