Samoleczenie ziołami

autor: dr n. med. Leszek Marek Krześniak
specjalista chorób wewnętrznych

Wiedza o właściwościach ziół była gromadzona i przekazywana kolejnym pokoleniom. Nierzadko stosowaniu ziół towarzyszyły obrzędy magiczne lub zabiegi higieniczne, jak np. kąpiele, inhalacje, masaże. W zbiorze i stosowaniu ziół wyspecjalizowali się niektórzy przedstawiciele społeczności pierwotnych, którzy cieszyli się powszechnym szacunkiem, a niekiedy wzbudzali lęk. Dopiero dziś, po latach badań, możemy zrozumieć i naukowo wytłumaczyć, na czym polega działanie wielu tradycyjnych recept zielarskich. Z wiedzy o ziołach korzysta również współczesna farmacja, poszukując nowych substancji i koncepcji leczenia.

Powrót do źródeł

Po okresie burzliwego rozwoju farmacji opartej o leki syntezy chemicznej coraz więcej osób zwraca się ku ziołolecznictwu. W wyniku przemian społecznych, w ciągu ostatniego wieku uległ zapomnieniu lub został przerwany przekaz informacji o ziołach i tradycyjnych metodach ziołolecznictwa domowego, rodzinnego, o naturalnych metodach zabiegania o utrzymanie organizmu w zdrowiu. Z podręczników farmakologii dla lekarzy zniknęły także rozdziały o właściwościach leczniczych roślin i ziół. Tymczasem wiele osób zwraca się dziś w kierunku profilaktyki oraz samoleczenia, w tym także i przy pomocy ziół. Wprawdzie na półkach aptek jest jeszcze nadal wiele preparatów ziołowych, to jednak badania, które zawierają rzetelną wiedzę na ten temat publikowane tylko w specjalistycznych pismach fachowych i rzadko przebijają się do świadomości społecznej. Dla wielu pacjentów źródłem takiej wiedzy jest Internet. Ale tam, obok rzetelnych informacji, jest wiele bałamutnych i niesprawdzonych treści. Dlatego decyzja o samoleczeniu ziołami nie zwalnia osoby, którą ją podjęła, z wcześniejszego zapoznania się ze wszystkimi wskazaniami, przeciwwskazaniami i ograniczeniami w ich stosowaniu. Nie należy też unikać porady specjalisty w tej dziedzinie, czasem trzeba i warto wykonać badania laboratoryjne, które ułatwią podjęcie decyzji bądź pozwolą na ocenę skutków leczenia preparatami ziołowymi.

Zasady bezpiecznej fitoterapii:

• Preparaty ziołowe, podobnie jak syntezy chemicznej, mogą być stosowane objawowo i w takich przypadkach nie należy oczekiwać ich rzeczywistego oddziaływania na przyczynę czy główny proces patogenetyczny prowadzący do rozwoju i postępu tej choroby. Bowiem tylko leczenie przyczynowe, a nie objawowe, może prowadzić do trwałych efektów leczenia.


• Dobór preparatu roślinnego wymaga wcale nie mniejszej wiedzy niż w przypadku preparatu chemicznego. Pacjenci sięgający po preparaty ziołowe oczekują, że będą one zrobione z roślin ze zbioru naturalnego lub z upraw ekologicznych, bez zanieczyszczeń środkami ochrony roślin. Wiele z nich może skutecznie współdziałać z lekami syntezy chemicznej lub znosić ich niepożądane działania, ale może też osłabiać działanie leków (np. długotrwałe stosowanie śluzów z siemienia lnianego czy nasienia babki upośledza wchłanianie wielu witamin czy leków). I dlatego nie powinny być stosowane jednocześnie, a w określonym odstępie czasu. Z drugiej strony mogą łagodzić niekorzystne działanie na śluzówkę przewodu pokarmowego niesteroidowych leków przeciwzapalnych.


• Preparaty ziołowe są niezwykle przydatne i skuteczne w leczeniu osób w wieku podeszłym, a także dzieci. Szczególną ostrożność należy jednak zachować przy stosowaniu silnych preparatów ziołowych w przypadku kobiet w ciąży i matek karmiących. W przypadku łączenia leków chemicznych z lekami ziołowymi należy ten problem przedyskutować z lekarzem a zlecającym te pierwsze.


• Należy unikać preparatów ziołowych i chemicznych o takim samym działaniu, np. moczopędnym, bo efekty mogą być zbyt silne bądź też należy odpowiednio redukować dawki leków.


• W czasie przyjmowania leków i preparatów ziołowych u ludzi nadwrażliwych może dochodzić do reakcji uczuleniowych. Jeżeli wiadomo, która substancja roślinna może uczulać, należy unikać także zawierających ją preparatów ziołowych.


• Przed planowanymi zabiegami, np. chirurgicznymi, należy odstawiać również leki ziołowe, niekiedy nawet na 7 dni przed zabiegiem.


• Niektóre preparaty ziołowe mogą wywoływać bardzo silne działanie i należy przestrzegać wszystkich zaleceń i ograniczeń wypisanych przez producenta.