Do zakażenia opryszczką zwykłą dochodzi drogą kropelkową, przez dotyk lub drogą kontaktów seksualnych. Wrotami infekcji dla HSV1 są najczęściej błony śluzowe jamy ustnej lub zmieniona chorobowo skóra twarzy (herpes labialis), a dla HSV2 – błony śluzowe oraz skóra narządów płciowych i okolicy odbytu, (herpes progenitalis).
Wiek i okoliczności
Zmiany obyczajowości seksualnej wpływają na coraz mniejszy związek pomiędzy typem HSV, a lokalizacją zmian chorobowych. Zakażenie HSV1 występuje u większości osób światowej populacji, najczęściej dotyczy twarzy i jamy ustnej. U większości ludzi ma ono charakter utajony. Do zakażenia HSV1 dochodzi najczęściej między 6. miesiącem a 5. rokiem życia (50 proc. dzieci do 5. roku życia ma swoiste przeciwciała). Infekcja HSV1 w okolicy narządów płciowych jest związana zwykle z kontaktami oralnymi z zakażonym partnerem i podobnie jak zakażenie HSV-2 stanowi zagrożenie dla noworodka. Do zakażenia HSV2 dochodzi najczęściej pomiędzy 14. a 29. rokiem życia (ok. 16-29 proc. populacji po okresie pokwitania ma swoiste przeciwciała). Szacuje się, że średnio ponad 20 proc. kobiet w ciąży na świecie jest zakażonych HSV a u ok. 2 proc. do zakażenia dochodzi w trakcie ciąży, co jest szczególnie niebezpieczną sytuacją dla płodu i noworodka.
Podstawowe objawy
Objawy kliniczne, związane z wniknięciem wirusów do ustroju przez błony śluzowe lub uszkodzoną skórę, występują w okresie 2 do 10 dni od zakażenia i dotyczą 10-20 proc. chorych. Częściej w sposób objawowy przebiega pierwszy kontakt organizmu z HSV2 (60-75 proc. zakażeń pierwotnych związanych jest z HSV2, podczas gdy z HSV1 ok. 25-40 proc.). Wirusy po wniknięciu do ustroju namnażają się w miejscu inokulacji i w regionalnych węzłach chłonnych, które powiększają się i są bolesne. Następnie wirusy przedostają się do krwi, co powoduje wytwarzanie przeciwciał. Przed wystąpieniem zmian w skórze chorzy odczuwają:
- pieczenie,
- swędzenie,
- lub mają przeczulicę.
Po 2-3 dniach pojawiają się drobne – średnicy ok. kilku milimetrów – wykwity pęcherzykowe, wypełnione surowiczą treścią. Pęcherzyki powstają na podłożu rumieniowo-obrzękowym i mają tendencję do grupowania się. Ze względu na nietrwałą pokrywę pęcherzyki szybko przekształcają się w powierzchowne nadżerki, pokrywające się strupami i następnie gojące się bez pozostawienia śladów.
Okres utajnienia i nawroty choroby
Po ustąpieniu objawów pierwotnej infekcji HSV choroba przechodzi w okres utajenia. W większości przypadków (ok. 80-90 proc.) zakażenie od początku ma charakter bezobjawowy. W tym czasie wirusy w przypadku herpes labialis są obecne w czuciowych zwojach nerwu trójdzielnego, z kolei w przypadku herpes progenitalis są obecne w komórkach zwojów krzyżowych.
Opisano przewlekłe, bezobjawowe zakażenie HSV z okresową sekrecją wirusów ze śliną i łzami, wydzieliną pochwową i szyjki macicy, wydzieliną z cewki moczowej i z nasieniem. Tak zwani ,,wydzielacze’’ odgrywają istotną rolę w szerzeniu się zakażeń HSV. Po różnie długo trwającym okresie bezobjawowym może dojść do reaktywacji utajonego w zwojach czuciowych zakażenia i powstania w skórze lub na błonach śluzowych zmian o charakterze nawrotowym.
Czynnikami prowokującymi nawroty opryszczki są:
- gorączka, oziębienie organizmu,
- ekspozycja na promienie UV,
- stresy,
- urazy mechaniczne błon śluzowych i skóry,
- miesiączka,
- stany przebiegające z obniżeniem odporności.
W przypadku inwazyjnych zabiegów kosmetycznych i dermatologicznych (np. peelingi, makijaż permanentny) istnieje możliwość aktywacji zakażenia HSV, co może prowadzić do wystąpienia ciężkich objawów opryszczki.
Farmakoterapia i zalecane środki bezpieczeństwa
Leczenie zakażenia HSV należy rozpocząć jak najszybciej. Wczesne włączenie leczenia przeciwwirusowego hamuje dalszy wysiew zmian oraz zapobiega występowaniu powikłań. Najczęściej stosowany jest acyklowir 5 razy dziennie 200 mg (doustnie) przez 10 dni. W ciężkich przypadkach można zastosować dożylne leczenie acyklowirem w dawce 5 mg/kg co 8 godzin, przez 7-10 dni. W leczeniu pojedynczych epizodów stosuje się acyklowir 5 razy 200 mg dziennie.
W przypadku częstych nawrotów
opryszczki wargowej i genitalnej stosuje się tzw. leczenie profilaktyczne (supresyjne), które polega na podawaniu
acyklowiru doustnie w dawce 2 razy po 400 mg na dobę przez wiele miesięcy. Leczenie takie hamuje wysiewy zmian klinicznych lub znacznie zmniejsza ich częstotliwość. Należy podkreślić, że stosowane w opryszczce wargowej miejscowe leki przeciw HSV (kremy, żele), chociaż łagodzą i zmniejszą objawy, nie zapobiegają nawrotom opryszczki. Dlatego też coraz częściej, także w opryszczce wargowej przebiegającej z nawrotami, a także w sytuacji, gdy w otoczeniu przebywają dzieci, zaleca się doustne leczenie tej postaci zakażenia.