Naturalne metody leczenia – co warto o nich wiedzieć?

O skuteczności leczenia ziołami popartej wiekami nauki nie trzeba nikogo przekonywać. Warto jednak podejść do zagadnienia roztropnie i – dysponując najnowszą wiedzą na ich temat – znać zarówno korzyści i jednocześnie ryzyko płynące z ich przyjmowania.

Leczenie ziołami stanowi jedną z najstarszych terapii stosowanych przez ludzkość. Niemal każda staro-żytna cywilizacja może poszczycić się osiągnięciami w tej dziedzinie. Pozostawiły one po sobie m.in. opisy surowców roślinnych, proste przepisy na leki roślinne czy próby klasyfikacji ziół. Warto wspomnieć o takich dokumentach jak tabliczki z Nippur (Mezopotamia), zielnik Shen-Nung (Chiny) czy papirus Ebersa (Egipt).

Lek roślinny to produkt leczniczy zawierający wyłącznie surowce zielarskie i/lub ich przetwory, używany w celach leczniczych lub profilaktycznych. Na aptecznych półkach możemy znaleźć preparaty zawierają-ce zarówno całe czy pocięte części roślin, jak i sproszkowane substancje roślinne, nalewki, ekstrakty, wyciągi czy olejki. Odrębną grupę stanowią związki chemiczne wyizolowane z danej rośliny. Jest to dziedzina znajdująca się na pograniczu leku roślinnego i syntetycznego, zwłaszcza że wiele substancji otrzymywanych obecnie metodą syntezy chemicznej, na początku wykrywano w roślinach. Warto też wspomnieć o biotechnologii leku roślinnego czyli technologii wykorzystania roślin do celów praktycznych, która w różnorodny sposób, często w warunkach laboratoryjnych pozwala uzyskać pożądane substancje lecznicze.

Kiedyś ziołolecznictwo kojarzyło się z piciem naparów czy nalewek. Obecnie mamy bardzo wiele postaci leków, które możemy zaproponować nawet najbardziej wymagającym pacjentom.

Z tych ciekawszych wymienić można: pasty doustne, kapsułki, zioła w saszetkach (tzw. fix-y), krople, syropy czy aerozole do miejscowego stosowania w jamie ustnej. I tak pacjent, który nie ma czasu na zaparzanie ziół, bądź nie lubi takiego smaku, może zakupić sobie wersję leku roślinnego w kapsułkach.

Ziołolecznictwo – co o nim trzeba wiedzieć?
Jednym ze sposobów usystematyzowania terapii ziołami jest podział na ziołolecznictwo tradycyjne (zwane również ludowym) i nowoczesne (tzw. fitoterapia). To pierwsze opiera się na wielowiekowej ogólnej wiedzy i polega głównie na stosowaniu mieszanek ziołowych o wielokierunkowym działaniu. Duża część obaw dotyczących ziołoterapii najczęściej wynika właśnie z takiego jej postrzegania. Jednak obecnie w aptece spotkamy się z preparatami będącymi efektem nowoczesnej fitoterapii, czyli takimi o przebadanym składzie, udokumentowanym działaniu, określonym dawkowaniu i opisanych działaniach niepożądanych.

Zasady bezpiecznej ziołoterapii
Stopień przebadania surowców roślinnych i ich przetworów pozwala z reguły na bezpieczną terapię. Ogólnie lek roślinny postrzegany jest jako ten powodujący mniej działań niepożądanych i o mniejszej uciążliwości. Warto jednak przestrzegać paru zasad, aby rzeczywiście tak było. Ważne, aby trzymać się zalecanych dawek, ponieważ tylko za takie odpowiada producent. Przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek leku należy wziąć pod uwagę choroby współistniejące, inne przyjmowane na stałe leki. Warto uzyskać też informację na temat interakcji danego leku roślinnego z alkoholem, innymi pokarmami czy promieniowaniem UV.

Wspominajmy pacjentom, które zioła możemy stosować przewlekle, a które z ograniczeniem czasowym. Należy też zawsze wziąć pod uwagę możliwość nadwrażliwości na dany surowiec. W ten sposób zmniejszamy ryzyko działań niepożądanych i interakcji, a tym samym zwiększamy bezpieczeństwo i skuteczność terapii.

Kiedy konsultować stosowanie ziół z lekarzem?
Istnieją szczególne grupy pacjentów, które powinny skonsultować stosowanie ziół z lekarzem czy farmaceutą. Należy wymienić przede wszystkim kobiety w ciąży i matki karmiące, dzieci, ale również osoby starsze z chorobami układowymi czy pacjentów z czynną chorobą nowotworową. Warto również zasygnalizować, jeśli przyjmujemy lek bądź kilka leków na stałe.

Skąd wiemy, że zioła mają właściwości lecznicze?
Leki ziołowe stanowią jedne z lepiej przebadanych specyfików. Podstawowe informacje o ich działaniu czerpiemy głównie z medycyny ludowej. Szersze wiadomości uzyskujemy z badań klinicznych, ponieważ jak każdy lek, lek ziołowy musi być odpowiednio przebadany i posiadać udokumentowane działanie. Ciekawostką jest fakt, iż zdarza się, że w trakcie tych badań odkrywamy nowe, dotychczas nieodkryte, dobroczynne właściwości preparatu wpływające na stosunkowo „nowe” schorzenia naszych czasów (alergie, depresje, nowotwory).

Jakie warunki musi spełniać „zioło”/„produkt ziołowy”, żeby miał właściwości lecznicze?
Istotnym problemem ziołolecznictwa, które praktycznie nie występuje w przypadku leku syntetycznego, jest uzyskanie powtarzalności dawki, która jest ważna dla bezpieczeństwa i skuteczności terapii. Na ilość substancji czynnych w surowcu wpływ ma wiele czynników, tj. zastosowana odmiana, warunki wzrostu rośliny (np. nasłonecznienie, gleba), miejsce zbioru (dziko rosnące, z plantacji), a nawet pora zbioru i sposób suszenia. Dlatego dla zapewnienia odpowiedniej jakości leku roślinnego wprowadzono zasady dobrej praktyki oraz standaryzację.

Najlepszą formą kontroli hodowli jest zakładanie upraw kontraktowych kontrolowanych. Plantator dostaje od odbiorcy ziół materiał siewny, instrukcje uprawy i zobowiązany jest do dokumentowania każdego etapu. W ten sposób uzyskujemy w surowcu roślinnym podobny zestaw związków aktywnych i w podobnych ilościach. Standaryzacja z kolei ma na celu weryfikację, czy rzeczywiście tak jest. Obejmuje ona sprawdzenie m.in. wyglądu surowca (zewnętrznego i pod mikroskopem), badanie poziomu zanieczyszczeń, badanie zawartości składników aktywnych. Najlepiej, jeśli dany materiał odpowiada normom farmakopealnym, gdyż te uznawane są za bardzo dobry wy-znacznik jakości. Jeśli spośród wszystkich związków chemicznych zawartych w danej roślinie, jeden z nich występuje w dominującej ilości i ma bardzo istotny wpływ na działanie, to najczęściej na jego za-wartość będzie standaryzowany cały surowiec.

Na opakowaniu takiego leku ziołowego powinny się znaleźć informacje na temat obu parametrów, czyli zawartości surowca oraz ilości związku chemicznego w nim zawartym. Inną wielkością, na podstawie której możemy wnioskować o mocy danego leku ziołowego jest wskaźnik DER (ang. Drug Extract Ratio). Mówi on o ilości suszonego ziela poddanego ekstrakcji w stosunku do ilości uzyskanego ekstraktu. Przykładowo wartość 50:1 oznacza, że 50 części (np. mg) suszonego surowca posłużyło do wyprodukowania 1 części (mg) ekstraktu, czyli im większa wartość DER, tym lepiej.

Rośliny lecznicze zawierają niepowtarzalną mieszankę składników aktywnych o wielokierunkowym, często dopełniającym się działaniu. Mimo rozwoju technologii zdarza się, że nie jesteśmy w stanie ustalić struktury chemicznej związku odpowiedzialnego za działanie w danym surowcu. Czasami wyizolowanie substancji aktywnej jest niemożliwe ze względu na koszty bądź niewielką trwałość związku. Do tej pory odkrywane są nowe gatunki roślin zwłaszcza tropikalnych, które posiadają lecznicze właściwości. Mogą być one odpowiedzią na obecne problemy medyczne naszego świata m.in. choroby cywilizacyjne, rosnącą oporność na antybiotyki czy leki przeciwmalaryczne. Argumenty te przemawiają za ziołolecznictwem. Stosując zioła i ich przetwory w rozsądny sposób, poddajemy się unikatowej terapii przynoszącej wiele korzyści przy minimalnym ryzyku.

——— REKLAMA ———