Dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego

Dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego (kod 4, według nomenklatury diet szpitalnych dla osób dorosłych) ma zastosowanie w dietoterapii chorób zapalnych żołądka, w refluksie żołądkowo-przełykowym (cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku, czego przyczyną jest niewydolność dolnego zwieracza przełyku odpowiedzialnego za zatrzymywanie miazgi pokarmowej w żołądku), w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w dyspepsji czynnościowej żołądka (przewlekły lub nawracający, w ciągu 3 miesięcy ból lub dyskomfort zlokalizowany w nadbrzuszu związany lub nie z przyjmowaniem posiłków) oraz w przewlekłym, nadkwaśnym nieżycie żołądka. Jest ona modyfikacją diety łatwostrawnej i polega na ograniczeniu spożycia produktów i potraw działających pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka.

Produkty niewskazane

Do produktów i potraw pobudzających wydzielanie kwasu solnego w żołądku zaliczamy m.in. mocne wywary, buliony warzywne, grzybowe, galarety, napoje gazowane (zwłaszcza słodkie), kwaśne owoce oraz nierozcieńczone soki owocowe (produkty te posiadają silne działanie ściągające i stają się przyczyną podrażnień błony śluzowej), alkohol (zawarty w alkoholu etanol posiada silne właściwości kwasotwórcze, które powodują powstanie refluksu, również u osób niecierpiących na tę chorobę), kawę, kakao, mocne herbaty, produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, smażone, pieczone^[2]. Niezalecane są również potrawy wzdymające (np. nasiona roślin strączkowych, cebula, czosnek, warzywa kapustne) i ciężkostrawne (np. ciasta z kremem, francuskie, potrawy smażone). Ponadto zadaniem omawianej diety jest neutralizowanie soku żołądkowego oraz niedrażnienie termiczne, chemiczne i mechaniczne błony śluzowej żołądka^[1].

Podstawowe wytyczne

Dieta ta powinna być tak skomponowana, żeby realizowała – zgodnie z obowiązującymi normami – zapotrzebowanie chorego na wszystkie składniki odżywcze i energię. W diecie tej zaleca się zwiększenie podaży białka. Produkty spożywcze bogate w białko (mleko, jaja, drób, chude gatunki ryb) wiążą kwas solny, jednak spożycie np. mleka i jego przetworów powinno być ograniczone do 1 litra mleka dziennie. Mimo iż początkowo produkty te chronią błonę śluzową żołądka, to jednak po wchłonięciu zawarty w nich wapń pobudza wydzielanie gastryny, co w efekcie prowadzi do pobudzenia czynności wydzielniczej żołądka^[3]. Mięso drobiowe, ryby, mleko i jego przetwory są również źródłem L-tryptofanu prekursora serotoniny, której nadmierna produkcja może powodować zaburzenia czynności motorycznej żołądka, nasilając dolegliwości dyspeptyczne^[1]. Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego, zmniejszając równocześnie motorykę żołądka. W diecie należy uwzględnić tłuszcze łatwostrawne, np. masło, śmietankę, tłuszcze roślinne (olej lniany, rzepakowy, oliwę z oliwek). Jednak podaż energii z tłuszczu w diecie lekkostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego nie powinna przekraczać 30%^{[1, 3]}.

Ograniczenia i postać pokarmu

W diecie tej należy ograniczyć spożycie produktów będących źródłem błonnika nierozpuszczalnego, w tym pieczywa razowego, mąki razowej, grubych kasz, surowych, niedojrzałych warzyw i owoców, które często dają objawy dyspeptyczne, tj. gniecenie, wzdęcia, w sposób mechaniczny podrażniające błonę śluzową żołądka^[1]. Należy pamiętać, aby całkowicie nie rezygnować ze spożycia błonnika w diecie, szczególnie błonnika frakcji rozpuszczalnej, który nie drażni mechanicznie ścian żołądka i ułatwia wypróżnianie. Dlatego należy wybierać warzywa (pietruszka, marchew), owoce (np. jabłko), siemię lniane (przygotowany na jego bazie macerat), które są źródłem tej frakcji błonnika (np. pektyny, beta glukany).

W diecie tej potrawy powinny być podawane w formie przetartej, zmiksowanej, co ogranicza żucie i wydzielanie soku żołądkowego. Posiłki należy spożywać w niewielkich ilościach, 5-6 razy dziennie, regularnie, możliwie o stałych porach dnia.

Nawodnienie i temperatura potraw

Należy też pamiętać o nawodnieniu. Zaleca się, aby przyjmować co najmniej 35 ml/kg masy ciała płynów na dzień (woda niegazowana). Pamiętać należy, że picie naparu z mięty nie jest zalecane osobom cierpiącym na refluks żołądkowo-przełykowy, ponieważ może nasilać objawy choroby. Podobne dolegliwości pojawiają się po spożyciu soku pomidorowego^[2].

Ważna jest temperatura podawanych potraw, nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne. Optymalna temperatura potraw wynosi około 40 st. C, co chroni przed przekrwieniem błony śluzowej żołądka^[2]. Potrawy przygotowuje się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia, bez wcześniejszego obsmażania na tłuszczu oraz pieczenia w folii, pergaminie lub naczyniach żaroodpornych bez dodatku tłuszczu. Tłuszcz w postaci surowej dodaje się do gotowych potraw^[1]. Zastosowanie w tej diecie będą miały zupy przecierane, musy z owoców gotowanych, kisiele, kompoty bez cukru, jak również gotowane na parze budynie z warzyw lub warzyw i mięsa. Posiłki należy spożywać w spokojnej atmosferze i bez pośpiechu, przy stole, w tym czasie unikać np. oglądania telewizji, czytania gazet itp.