Opieka farmaceutyczna
Kaszel – rodzaje i przyczyny
6 minut
Ze względu na obecność wydzieliny kaszel możemy podzielić na:
- suchy, zwany inaczej nieproduktywnym. Pojawia się najczęściej napadowo. W drogach oddechowych nie ma wydzieliny, dlatego nie należy podawać mukolityków, aby nie prowokować częstszych napadów. Kaszel suchy jest bardzo uciążliwy w dzień, ale może również być przyczyną wybudzeń i zaburzać odpoczynek w czasie snu. Często charakterystyczną cechą tego rodzaju kaszlu jest nadwrażliwość na zapachy, zmiany temperatury otoczenia, wysiłek, emocje i pracę głosem. O jakich chorobach warto wówczas pomyśleć? Najczęściej o astmie, poinfekcyjnej nadreaktywności oskrzeli, zakażeniu Mycoplasma. Przewlekły suchy kaszel jest stosunkowo częstym działaniem niepożądanym inhibitorów konwertazy angiotensyny stosowanych w terapii nadciśnienia tętniczego. Bardzo niebezpieczny jest suchy kaszel, któremu towarzyszy duszność, bóle w klatce piersiowej nasilające się podczas oddychania i zasłabnięcia lub omdlenia. Należy natychmiast udać się na ostry dyżur, ponieważ taki układ dolegliwości nasuwa podejrzenie zatorowości płucnej.
- mokry, zwany inaczej produktywnym. Charakterystyczne jest odkrztuszanie wydzieliny o różnym zabarwieniu. Częściej pojawia się w ciągu dnia. Może towarzyszyć przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, rozstrzeniom oskrzeli, gruźlicy (często z osłabieniem i nocnymi potami), nowotworom płuc. Niepokojącym objawem jest obecność krwi w odkrztuszanej wydzielinie nakazująca zgłoszenie się na badania w trybie pilnym. Kaszel produktywny pojawiający się zarówno w nocy jak i w dzień z towarzyszącymi dusznościami, obrzękami kończyn dolnych i szybkim męczeniem pojawia się w niewydolności serca.
Ze względu na okoliczności i objawy towarzyszące kaszel możemy podzielić na:
- tzw. „szczekający” – jest najczęściej kaszlem suchym, ale bywa opisywany oddzielnie ze względu na swój charakterystyczny odgłos. Może współistnieć z dusznością wdechową i/lub świszczącym wdechem (częściej u małych dzieci). Pojawia się w chorobach krtani. U osób dorosłych współistnieje chrypa i/lub zmiana głosu.
- powysiłkowy – najczęściej suchy, świadczy o nadreaktywności oskrzeli. Może być pierwszym objawem astmy. Kaszel tego typu często pozostaje również po infekcjach (do 6 tygodni). Oprócz wysiłku czynnikami prowokującymi może być zimne powietrze, głębokie oddychanie, praca głosem, emocje. U osób zdrowych poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli ustępuje samoistnie. U osób (częściej kobiet) z chorobami autoimmunologicznymi (niedoczynność tarczycy w przebiegu zapalenia Hashimoto, choroby tkanki łącznej) tego typu kaszel jest zdecydowanie oporny na wszelkie leki objawowe. Częste są wówczas skargi na drapanie i łaskotanie w gardle.
- kaszel w pozycji leżącej często połączony jest z przewlekłym stanem zapalnym w obrębie nosogardła i zatok. Produkująca się w nadmiarze wydzielina spływa po tylnej ścianie gardła prowokując kaszel. Kolejną częstą przyczyną jest refluks żołądkowo-przełykowy, który nasila się w pozycji leżącej. Współistniejącymi dolegliwościami mogą być przewlekle nawracająca chrypa, zmiana głosu, zgaga.
- nocny – może być zarówno suchy, jak i mokry. Produktywny kaszel pojawiający się w nocy często wywołany jest przez refluks żołądkowo-przełykowy i spływanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych. Kaszel suchy, często pojawiający się w nocy i nad ranem, nasuwa podejrzenie astmy. Rzadszymi przyczynami są choroby śródmiąższowe płuc.
- poranny – jest najczęściej kaszlem produktywnym związanym z nagromadzeniem się wydzieliny w czasie snu. Po odkrztuszeniu i oczyszczeniu drzewa oskrzelowego kaszel często ulega wyciszeniu. Towarzyszy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, rozstrzeniom oskrzeli.