Dieta niskobiałkowa we wspomaganiu terapii przewlekłej niewydolności nerek

Przewlekła choroba nerek; PChN (ang. Chronic Kidney Disease – CKD) to utrzymujące się powyżej 3 miesięcy nieprawidłowości budowy lub czynności nerek, mające znaczenie dla zdrowia^[1]. PChN najczęściej stanowi powikłanie innych chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze i otyłość. Do jej rozwoju predysponuje także zaawansowany wiek, niewłaściwa dieta, ekspozycja na leki i toksyny oraz palenie tytoniu. Schorzenie to występuje blisko u 16% polskiego społeczeństwa^[2]. Dieta niskobiałkowa znajduje zastosowanie głównie we wspomaganiu leczenia niewydolności nerek.

Charakterystyka dysfunkcji nerek

W ocenie zaawansowania choroby uwzględnia się wartość wskaźnika filtracji kłębuszkowej (ang. estimated GFR – glomerular filtration rate – eGFR). Ważnym wczesnym wskaźnikiem dysfunkcji nerek jest albuminuria. Na podstawie tych parametrów PChN definiuje się, gdy eGFR utrzymuje się poniżej 60 ml/min/1,73 m2, a wartość albuminurii wyrażonej wskaźnikiem albumina/kreatynina wynosi ≥ 30 mg/g^[3]. Ze względu na fakt, że wartości tych parametrów mogą się u poszczególnych osób zmieniać się w czasie, do ustalenia rozpoznania PChN wymagane jest utrzymywanie się wspomnianych nieprawidłowości przez ≥3 miesiące^[1].

Obecnie klasyfikację PChN opisuje się skrótem CGA staging, gdzie litera C (kategoria C – identify cause of CKD – C) identyfikuje przyczynę PChN – np. nefropatia cukrzycowa oraz przyporządkowane kategorie wielkości przesączania kłębuszkowego (kategoria G – assign GFR category – G) oraz wielkości albuminurii (kategoria A – assign albuminuria category – A). W ten sposób PChN dzieli się na pięć stopni zaawansowania, biorąc pod uwagę wydolność wydalniczą nerek, mierzoną za pomocą eGFR oraz na trzy kategorie w zależności od funkcji kłębuszków nerkowych (ocenianej na podstawie występowania i nasilenia albuminurii)^[1].

Działania profilaktyczne

Wczesne wdrażanie działań profilaktycznych hamuje postęp choroby i zmniejsza ryzyko rozwoju schyłkowej niewydolności nerek. W tym celu należy uwzględnić prawidłowo zbilansowaną dietę z ograniczeniem podaży białka, co pozwala obniżyć stężenie toksyn mocznicowych,  takich jak mocznik, jony wodorowe i in. oraz ograniczyć hiperfiltrację kłębuszkową^[4]. Ponadto dieta chorego z PChN powinna uwzględniać odpowiednią podaż energii. Z diety należy wyeliminować sód, ograniczyć spożycie fosforu oraz zapewnić właściwą podaż witamin oraz składników mineralnych, np. wapnia, żelaza. Ponadto należy wyeliminować palenie tytoniu i włączyć regularną aktywność fizyczną oraz normalizację masy ciała u osób z nadwagą i otyłością^[3].

Zalecenia dietetyczne

Zalecenia NKF DOQI (The National Kidney Foundation Kidney Disease Outcomes Quality Initiative) dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek z 2020 r. rekomendują dla chorych w stadiach 3-5 PChN bez cukrzycy, w wyrównanym stanie metabolicznym oraz będących pod ścisłą opieką medyczną stosowanie diety z zawartością białka na poziomie 0,55-0,6 g/kg m.c./dobę opcjonalnie z suplementacją ketoanalogów aminokwasów^[4]. Ketoanalogi aminokwasów to prekursory aminokwasów pozbawione azotu, które zostają przekształcone w organizmie w aminokwasy w procesie transaminacji. Jako uzupełnienie diety niskobiałkowej pozwalają uniknąć niedoborów aminokwasów egzogennych, a przez to niedożywienia białkowo-energetycznego. Zastosowanie diety niskobiałkowej z lub bez ketoanalogów aminokwasów zmniejsza ryzyko schyłkowej niewydolności nerek^[4].

Z kolei Stanowisko Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego w przypadku chorych z PChN w stadium 3a zaleca stosowanie diety niskobiałkowej o zawartość białka na poziomie 0,8 g/kg m.c./dobę, w stadium 3b-5 zaleca podaż białka na poziomie 0,6 g białka/kg m.c./dobę i opcjonalnie suplementację ketoanalogami aminokwasów.

Natomiast dieta bardzo niskobiałkowa (0,3 do 0,6 g białka/kg mc) zalecana jest najwcześniej od 4 stadium choroby i powinna być stosowana łącznie z ketoanalogami aminokwasów^[4].

Realizacja diety niskobiałkowej

Podczas realizacji diety niskobiałkowej należy tak dobierać produkty spożywcze, aby pokarmy będące źródłem białka roślinnego (np. produkty zbożowe) dostarczały jak najmniej białka, co pozwoli uwzględnić w diecie niewielkie ilości produktów będących źródłem białka pełnowartościowego (np. chude mięso, mleko, jaja, ryby). W przeciwnym razie już same produkty pochodzenia roślinnego wnoszą ilości białka niepełnowartościowego przekraczającą przyjętą normę na ten makroskładnik. Część produktów będących źródłem białka roślinnego (np. produkty zbożowe) można zamienić na produkty niskobiałkowe (np. pieczywo niskobiałkowe lub makaron niskobiałkowy)^[5]. Ze względu na niską zawartość białka do przygotowania potraw można wykorzystać tapiokę lub mąkę z tapioki, jak również skrobię ziemniaczaną lub skrobię ryżową^[6].

Z uwagi na bezpieczeństwo stosowania diety niskobiałkowej chory z PChN powinien skorzystać z konsultacji dietetyka, specjalizującego się w układaniu diet niskobiałkowych. Należy także stale monitorować stan odżywienia chorego^[6].

***

TUTAJ znajdą Państwo przepisy na dania diety niskobiałkowej.