Anafilaksja – problem zdrowotny i społeczny

 8 minut

autorka: Anna Kłak
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Anafilaksja to zagrażająca życiu, ciężka reakcja uogólniona lub systemowa reakcja nadwrażliwości mogąca mieć skutki śmiertelne[2]. Kryteria anafilaksji są spełnione w przypadku wystąpienia w ciągu kilku minut do kilku godzin od zadziałania bodźca co najmniej jednej z trzech możliwych sytuacji:

  • ostry początek objawów z manifestacją skórną i/lub błon śluzowych oraz objawami z co najmniej jednego narządu – układ oddechowy, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia funkcji narządów końcowych;
  • co najmniej dwa spośród wymienionych objawów pojawiających się bezpośrednio po ekspozycji na potencjalny alergen: niewydolność oddechowa, zajęcie skóry lub błon śluzowych, spadek ciśnienia lub przedłużające się objawy żołądkowo-jelitowe;
  • spadek ciśnienia tętniczego po ekspozycji na znany, uczulający pacjenta alergen – spadek poniżej dolnej granicy normy dla wieku lub poniżej 30% w porównaniu z wartością wyjściową[3].

Wstrząs anafilaktyczny
Wstrząs anafilaktyczny to reakcja nadwrażliwości faktycznie zagrażająca życiu, która polega na niedostatecznym przepływie krwi przez tkanki. Podwójny wstrząs występuje przeważnie między 4. a 12. godziną od pierwszego epizodu. Druga faza wstrząsu może być śmiertelna, jeżeli pierwsza była niewłaściwie leczona, np. z powodu złej diagnozy[4, 5].

Najczęstsze przyczyny występowania wstrząsu anafilaktycznego/anafilaksji
Do najczęściej występujących przyczyn anafilaksji zalicza się: ukąszenia i użądlenia owadów błonkoskrzydłych (zwykle jad: pszczoły, osy, szerszenia, mrówek), pokarmy, leki oraz inne produkty medyczne[6, 7, 8]. W grupie osób dorosłych najczęstszymi czynnikami wywołującymi wstrząs anafilaktyczny są (w kolejności malejącej): leki, jad owadów, pokarmy i lateks. U dzieci kolejność ta jest inna: pokarmy, jad owadów, leki. W grupie dzieci do 4. r.ż. głównym czynnikiem wywołującym anafilaksję są pokarmy, szczególnie produkty mleczne [4, 8, 9], gdzie wstrząs anafilaktyczny występuje w ciągu kilku minut do dwóch godzin[9]. W populacji osób dorosłych do najczęstszych przyczyn wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego w reakcji na pokarm zalicza się: orzeszki ziemne, laskowe, ryby i skorupiaki oraz cytrusy. Natomiast w grupie dzieci odpowiednio: jaja kurze, mleko krowie, orzechy ziemne, laskowe, ryby, pszenica, soja. Reakcja anafilaktyczna może być również indukowana przez dodatki do pokarmów, jak np. przyprawy czy konserwanty[7].

Częstość występowania anafilaksji i koszty NFZ
Każdego roku na całym świecie częstość występowania epizodów anafilaksji oscyluje między 80 a 210 przypadków na 1 mln osób[2]. Reakcje podwójne dotyczą 8-20% przypadków, natomiast te o nieznanej przyczynie stanowią 20% przypadków[4]. W Europie jedna na 300 osób przynajmniej raz w życiu doświadcza anafilaksji[10]. W Niemczech częstość występowania anafilaksji wynosi 2-3 przypadki na 100 tys. osób rocznie[11]. Na całym świecie odnotowuje się około 1-5,5% zgonów z powodu anafilaksji przypadających na 1 mln mieszkańców[6]. W Polsce brak jest szczegółowych rejestrów medycznych, które odnotowywałyby przypadki anafilaksji. Eksperci szacują, że może to być jeden przypadek anafilaksji na 300 osób i 2-3 zgony na milion mieszkańców w ciągu roku, ale dane te mogą być niedoszacowane.

Strony: 1 2