„Wiem, że zawód farmaceuty określają nieco inne przepisy od tych, pod które podlegają inne zawody. Podejmując pracę w aptece miałam świadomość, że będę musiała czasami pracować nocami, w święta, często dłużej niż ustawowe 8 godzin. Chciałabym jednak wiedzieć, na jakiej podstawie pracodawca ustala grafik pracy dla personelu naszej apteki?
* farmaceutka z Gorzowa Wielkopolskiego
System podstawowy
Jeśli farmaceuta jest zatrudniony w aptece, która nie funkcjonuje w godzinach nocnych czy w święta, wówczas pracuje zwykle zgodnie z podstawowym systemem czasu pracy, czyli: 8 godzin na dobę, 40 godzin tygodniowo, w 5-dniowym tygodniu pracy. Normy te dokładnie określa art. 129 § 1 kodeksu pracy. W takim systemie dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta. Warto przy tym podkreślić, że przeciętna norma tygodniowa czasu pracy pozwala pracodawcy na swobodne dysponowanie czasem pracy personelu w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego dłuższego niż jeden tydzień.
System równoważny
W przypadku, gdy w aptece praca organizowana jest w systemie zmianowym, w którym uwzględnia się również pracę w godzinach nocnych oraz w niedziele i święta, pracodawca najczęściej układa grafik w oparciu o tzw. równoważny system czasu pracy. System ten pozwala na to, by farmaceuci wykonywali pracę w niektórych dniach w przedłużonym wymiarze, nawet do 12 godzin, a w innych dniach w wymiarze krótszym niż 8 godzin. Zamiast wspomnianego krótszego czasu pracy, pracownik może też skumulować godziny przepracowane w dniach, kiedy obiązywał go przedłużony wymiar czasu pracy i otrzymać w zamian dzień wolny. W przypadku systemu równoważnego najczęściej stosowaną przez szefów aptek praktyką jest ustalanie 8-godzinnej zmiany dziennej oraz 12-godzinnej zmiany nocnej, gdyż wtedy ruch w placówce jest mniejszy. W tym miejscu warto jednak podkreślić, że charakter pracy farmaceuty w aptece i zakres wykonywanych przez niego obowiązków jest taki sam, zarówno podczas zmian dziennych, jak i nocnych, a także w czasie świąt. A zatem, zgodnie z literą prawa, praca w aptece na zmianach nocnych czy świątecznych nie jest dyżurem, który podlega osobnym przepisom kodeksu pracy i specjalnemu traktowaniu przez pracodawcę. Przy planowaniu równoważnego czasu pracy szef apteki musi jednak przestrzegać zasady 5-dniowego tygodnia pracy. Każdy pracownik apteki powinien mieć tak zaplanowany grafik, aby miał odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy, równą co najmniej minimalnej sumie niedziel, świąt oraz dni wolnych.
Nadgodziny w systemie równoważnym
Pracodawca zatrudniający w aptece pracowników w równoważnym systemie czasu pracy w obwieszczeniu powinien wskazać: system czasu pracy, grupę pracowników zatrudnionych w takim systemie, długość okresu rozliczeniowego, informację o liczbie godzin pracy oraz zasady równoważenia czasu pracy przez dni wolne lub krótszy czas pracy w inne dni. Przy takim systemie pracy zmianie ulega kwestia wyliczania nadgodzin. Pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika, wspomniane wyżej, normy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Pracę w godzinach nadliczbowych można zarządzić m.in. w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Oznacza to, że w systemie równoważnym nadgodziny rozpoczynają się dopiero po przekroczeniu norm czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Na pisemny wniosek pracownika udziela się czasu wolnego w wymiarze: 1 godzina czasu wolnego za 1 godzinę pracy nadliczbowej. Udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych na podstawie samodzielnej decyzji pracodawcy wymaga udzielenia 1,5 godziny czasu wolnego za 1 godzinę pracy nadliczbowej. Za pracę w dniu wolnym pracodawca powinien udzielić innego dnia wolnego od pracy.