Egzotyczne wakacje w Brazylii, Indiach, Sri Lance, na Bali czy safari w Kenii stają się coraz popularniejsze. Ci bardziej doświadczeni przygotowują się do wyjazdu w tropiki, poddając się szczepieniom i kompletując apteczkę. Ci bez doświadczenia, zanim trafią do poradni chorób tropikalnych, często wstępują po radę do apteki. Jakich wskazówek, jako farmaceuci, powinniśmy im udzielić? Do niektórych egzotycznych krajów można wjechać po okazaniu Międzynarodowego Świadectwa Szczepień (gdzie jest taki wymóg, można sprawdzić np. na stronach Ministerstwa Spraw Zagranicznych). Warto też zachęcić pacjenta, by skontaktował się ze stacją sanitarno- epidemiologiczną lub poradnią chorób tropikalnych przy szpitalu zakaźnym, które mają najświeższe informacje nt. występowania chorób (niech też zajrzy m.in. na: www.komt.gdynia.pl, www.szczepienia.pl). Na przykład obecnie w większości krajów środkowej Afryki i Ameryki Południowej szczepienie przeciw żółtej febrze jest obowiązkowe. Zalecane są też szczepienia przeciw błonicy, tężcowi, durowi brzusznemu, cholerze, polio oraz WZW A i WZW B.
Szczepienia zaleca lekarz, jednak istotne jest, by osoba wyjeżdżająca zainteresowała się nimi kilka tygodni wcześniej, gdyż szczepionki jednorazowe powinno się przyjąć co najmniej 10 dni przed podróżą, a jeśli trzeba odbyć cykl szczepień, to pomiędzy kolejnymi szczepieniami lekarz zaleci przerwy. Szczepionka przeciw WZW A i B, aby była aktywna, musi być podana dwukrotnie (z miesięczną przerwą pomiędzy kolejnymi dawkami).
Na jakie choroby jesteśmy narażeni w tropikach?
- Cholera. Należy do chorób rozprzestrzeniających się drogą pokarmową. Wywoływana jest przez bakterię - przecinkowca. Choroba występuje w Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Okres wylęgania choroby trwa od kilkunastu godzin do kilku dni. Następnie pojawia się ostra biegunka (wypróżnienia mają wygląd tzw. „wody ryżowej”) i wymioty. Przebieg choroby jest bezgorączkowy i niebolesny, ale może doprowadzić do wyniszczenia organizmu. Bardzo istotne jest podawanie bardzo dużych ilości płynów i elektrolitów.
- Dur brzuszny. Wywołany jest przez pałeczki Salmonelli typhi. Źródłem zakażenia może być brudna woda, źle umyte owoce, a także nieczystości zawierające w sobie chorobotwórcze pałeczki. Najbardziej charakterystycznym objawem jest rumieniowa wysypka na klatce piersiowej i w okolicy nadbrzusza (pojawia się 10-14 dni po zakażeniu).
- Pełzakowica. Zakażenie człowieka pełzakiem czerwonki następuje przez spożycie owoców zawierających postaci cystowate lub przez wypicie zakażonej wody. Cysta przemieszcza się do jelita grubego i tam zmienia w tzw. postać małą, która nie jest chorobotwórcza. Człowiek jest nosicielem. Może zarażać, ale nie ma żadnych objawów. Postać mała może jednak przejść w postać dużą - inwazyjną. Rozwija się wówczas ostra lub przewlekła postać jelitowa pełzakowicy. Pojawiają się krwotoki z przewodu pokarmowego i dolegliwości ogólne, jak: osłabienie, odwodnienie organizmu, niedokrwistość, bóle głowy, nudności i bolesność w jamie brzusznej.
- Malaria. Zakażenie następuje przez ukłucie komara, w którego ślinie zawarte są chorobotwórcze pierwotniaki. Charakterystycznym objawem choroby są napadowe dreszcze i uczucie zimna, po których następuje wysoka gorączka, obniżenie temperatury i zlewne poty. Choroba prowadzi do niedokrwistości i ogólnego wyniszczenia organizmu. Równolegle do napadowych objawów dołączają się nudności, wymioty, osłabienie, bóle głowy i czasami biegunka. Na malarię nie ma szczepionki.
- Żółta febra (żółta gorączka). Przenoszona jest przez niektóre gatunki komarów. Można zaszczepić się przeciw flavowirusowi powodującemu tę chorobę. Żółta febra występuje w Ameryce Południowej oraz w środkowej i zachodniej Afryce. Objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni. Mogą wystąpić krwawienia z nosa i krwiste wymioty. Chorobie towarzyszy żółtaczka i uszkodzenia nerek.
- Denga (postać gorączki krwotocznej).Wywołują ją flavowirusy. Obecnie wysokie ryzyko zachorowania występuje w Brazylii. Objawami są gorączka, bóle głowy, wysypka i spadek liczby białych krwinek.
Farmaceuta radzi
Konieczne jest zalecenie, by w przypadku złego samopoczucia nie dopuścić do odwodnienia organizmu, a więc by podawać duże ilości wody i elektrolitów. Istotne jest również zabezpieczenie się przed owadami, a więc stosowanie środków owadobójczych i odstraszających owady, a także noszenie odpowiedniego obuwia. Dobrze jest też wyjaśnić, że objawy chorób tropikalnych zazwyczaj nie są charakterystyczne, dlatego dolegliwości przypominające np. objawy grypy mogą okazać się niepożądaną pamiątką z wakacji...