Zespół jelita drażliwego (IBS), zwany również cierpieniem spastycznym jelit, jest chorobą dokuczliwą i przewlekłą, na którą zapadają w Polsce najczęściej ludzie w wieku 20-40 lat. Osoby cierpiące na tę chorobę należą do najczęściej zgłaszających się pacjentów w gabinetach lekarzy rodzinnych, internistów i gastroenterologów. Okazuje się jednak, że choroba ta może wystąpić praktycznie w każdym wieku, również u dzieci. Z badań wynika ponadto, że na półkuli północnej zdecydowanie częściej na cierpienie spastyczne jelit chorują kobiety.
Objawy i czujność diagnostyczna
Do podstawowych objawów cierpienia spastycznego jelit należą bóle w jamie brzusznej, połączone ze zmianą częstości wypróżnień oraz konsystencji stolca. Z reguły oddanie stolca łagodzi dolegliwości. Zauważono ponadto, że u ponad 90 proc. chorych bóle nie występują w nocy. Według tzw. III Kryteriów Rzymskich z 2006 r., rozpoznanie choroby można ustalić, jeżeli dolegliwości występują w ostatnich trzech miesiącach przez minimum 3 dni w każdym miesiącu. W praktyce wielu chorych lęka się o swój stan zdrowia, obawiając się przede wszystkim choroby nowotworowej. Dlatego wykonują, często na swój koszt, szereg niepotrzebnych badań, zmieniają lekarzy i zaordynowane wcześniej leki. Niestety, w tej chorobie trudno uzyskać trwały efekt terapeutyczny. Rozpoznania cierpienia spastycznego jelit nie można postawić u:
- chorych z przeszłością onkologiczną,
- po operacjach w zakresie jamy brzusznej (wyjątkiem jest w tym przypadku usunięcie wyrostka robaczkowego i pęcherzyka żółciowego),
- w innych organicznych chorobach przewodu pokarmowego, np. w celiakii, nieswoistych zapaleniach jelit.
U pacjentów powyżej 45. roku życia obowiązuje szczególna czujność diagnostyczna. W przypadku występowania „objawów alarmowych”, do których w chorobach przewodu pokarmowego należą m.in.:
- niedokrwistość,
- stany podgorączkowe,
- niezamierzony spadek masy ciała,
- obecność krwi w stolcu, chorzy wymagają możliwie szczegółowej diagnostyki.
Leczenie i preparaty farmakologiczne
Leczenie cierpienia spastycznego jelit jest trudne i długotrwałe. U około 40 proc. pacjentów cierpiących na to schorzenie dobry efekt uzyskuje się stosując placebo. Istotną rolę w leczeniu odgrywa dieta (patrz ramka), w tym odpowiednia ilość płynów, w szczególności u chorych z zaparciami. W terapii stosuje się m.in. mebewerynę, trinebutynę, pimewerynę, scopolan, leki resorbujące gazy, w przypadku biegunek leki zapierające. Należy unikać przewlekłego stosowania farmaceutyków przeczyszczających. Aktualnie trwają badania kliniczne nad lekami wpływającymi na receptory serotoninowe. Jest to niezwykle obiecująca grupa leków. Ponadto część chorych na IBS, wykazujących stany lękowe bądź z objawami depresji, wymaga zastosowania okresowej psychofarmakoterapii.