Mokry kaszel – jak unikać błędów w leczeniu?

autorka: dr n. farm. Paulina Mączka
farmakolog

Skąd w naszych drogach oddechowych wydzielina? To proste! W normalnych warunkach zapobiega ona wysychaniu błon śluzowych i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie rzęsek w nabłonku, który wyścieła drogi oddechowe. Jeśli jednak w ich obrębie dochodzi do infekcji wirusowej lub bakteryjnej, produkcja wydzieliny zwiększa się, a ona sama staje się zbyt lepka, aby w zwykłym odruchu kaszlowym można było się jej pozbyć. W zalegającej w drogach oddechowych wydzielinie mogą namnażać się bakterie patogenne, co zwiększa ryzyko ponownej infekcji. W przypadkach zakażeń oskrzeli wskazane jest zatem stosowanie tzw. mukolityków – czyli leków upłynniających wydzielinę i ułatwiających odkrztuszanie. Do najczęściej stosowanych mukolityków należą: bromheksyna, ambroksol, acetylocysteina i karbocysteina.

Mukolityki stosowane są często razem z terapią antybiotykową oraz przy zażywaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Antybiotyki są lekami wykazującymi działanie przeciwbakteryjne – niszczą komórki bakteryjne. Z kolei leki z grupy NLPZ, czyli  leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, stosuje się w celu zmniejszenia objawów, które bardzo często towarzyszą infekcjom: odczucia bólu, obniżenia gorączki, a także zniwelowania stanu zapalnego.

Stosując mukolityki należy zawsze uwzględniać zalecenia lekarskie oraz informacje zawarte w ulotkach dołączanych do preparatów. Dotyczy to szczególnie interakcji z innymi lekami. Ignorowanie ich może bowiem powodować wystąpienie różnego rodzaju powikłań i skutków ubocznych. Przestrzeganie prawidłowego stosowania leków i odpowiedniego ich łączenia ze sobą dotyczy w szczególności dzieci. Bezpieczeństwo i powodzenie terapii oraz minimalizowanie działań niepożądanych wymaga przede wszystkim zachowania odpowiedniego sposobu dawkowania leku. Należy pamiętać, że dawkę leku ustalamy nie względem wieku dziecka, ale masy jego ciała. Ponadto ze względu na budowę dróg oddechowych i ograniczoną zdolność odkrztuszania leki mukolityczne nie powinny być stosowane u dzieci w wieku poniżej 2 lat.

Piśmiennictwo:
1. Flegamina CHPL
2. ACC CHPL
3. Flegamax CHPL
4. Mucosolvan CHPL

O czym pamiętać, stosując dostępne na rynku mukolityki?

Bromheksyna zwiększa objętość i zmniejsza lepkość wydzieliny śluzowej zalegającej w drogach oddechowych, ułatwiając jej wykrztuszanie. W stanach zapalnych dróg oddechowych z towarzyszącym zakażeniem bakteryjnym bromheksyna wymaga jednoczesnego podawania z antybiotykami i lekami rozszerzającymi drogi oddechowe. Do najczęstszych działań niepożądanych wynikających z jej stosowania należą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (zgaga, nudności, wymioty, biegunka). Ponadto bromheksyna może nasilać działanie drażniące salicylanów i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Dlatego należy ograniczyć jej stosowanie u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy.

Ambroksol jest produktem metabolizmu bromoheksyny, działa jednak znacznie od niej silniej. Zwiększa częstotliwość ruchu rzęsek w nabłonku dróg oddechowych i zwiększa ilość wydzieliny surowiczej. W efekcie dochodzi do wzmożonej produkcji śluzu i poprawy jego usuwania z dróg oddechowych. Ambroksol ułatwia odkrztuszanie, łagodzi kaszel, a dodatkowo wykazuje również działanie miejscowo znieczulające. Należy również pamiętać, że po podaniu ambroksolu zwiększa się stężenie niektórych antybiotyków w wydzielinie oskrzelowo-płucnej.

Acetylocysteina zmniejsza lepkość wydzieliny dróg oddechowych, co ułatwia jej odkrztuszanie. Należy jednak pamiętać, by nie stosować jej jednocześnie z antybiotykami – wspólne zażywanie preparatów znacznie zmniejsza siłę działania przeciwbakteryjnego antybiotyków. Dlatego zaleca się, aby acetylocysteinę i doustnie podawane antybiotyki przyjmować oddzielnie, w odstępie co najmniej 2 godzin. Ponadto nie powinno podawać się jednocześnie preparatów acetylocysteiny z lekami przeciwkaszlowymi, ponieważ osłabienie odruchu kaszlowego może doprowadzić do zalegania wydzieliny oskrzelowej. Z kolei pacjenci z astmą oskrzelową oraz stwierdzoną nadreaktywnością oskrzeli muszą być poddani ścisłej kontroli podczas leczenia acetylocysteiną ze względu na możliwość wystąpienia skurczu oskrzeli. Dodatkowo ze względu na możliwość podrażnienia błony śluzowej względnym przeciwwskazaniem do stosowania acetylocysteiny jest choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy.

Działanie karbocysteiny polega na rozrzedzaniu i upłynnianiu wydzieliny z dróg oddechowych, bez zwiększania ilości wydzieliny. Lek zmniejsza lepkość śluzu i ułatwia odkrztuszanie. Nie powinno podawać się jednocześnie preparatów acetylocysteiny z lekami przeciwkaszlowymi. Stosowanie karbocysteiny jest przeciwwskazane w czynnej chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy oraz w stanie astmatycznym. Działa szybko i po 2 godzinach od podania wykazuje maksymalne działanie. Co ważne – nie wykazuje interakcji z antybiotykami, ani z lekami NLPZ (przeciwgorączkowymi, przeciwzapalnymi, przeciwbólowymi), a do tego może być podawana dzieciom po 6. r.ż.