Opieka farmaceutyczna – skąd czerpać wzorce?

Pionierem w opiece farmaceutycznej jest Finlandia. W 1988 r. tamtejsze apteki ogólnodostępne zostały zobligowane do udzielania niezbędnych informacji oraz porad zdrowotnych wszystkim pacjentom. Wprowadzono usługi farmaceutyczne, takie jak: „dbaj o zęby” (1989 r.), „samoleczenie i samoordynacja leków” (1990 r.), „leki i usta” (1991 r.), „leki i podróżowanie” (1992 r.), „leki i skóra” (1993 r.), „leki a układ pokarmowy” (1994 r.). Po przystąpieniu Finlandii do Unii Europejskiej w 1995 r. działania te przybrały formalną postać dzisiejszej opieki farmaceutycznej. Fińscy farmaceuci uważani są za ekspertów w dziedzinie edukacji i wspomagania pacjenta w procesie samoleczenia.

Wysokim poziomem opieki farmaceutycznej może się pochwalić także Australia, Kanada czy Wielka Brytania. Wszędzie tam opieka farmaceutyczna została zdefiniowana jako katalog usług, z których każda ma swoją cenę. O jakich usługach mowa?

Oto przykłady opieki farmaceutycznej na świecie:

• Indywidualny System Dawkowania Leków (ISDL) – pozwala na kontrolę nad zażywanymi przez pacjentów lekami. Wyposaża się ich w tzw. blister pack – odpowiednik naszych kasetek, do których wkłada się leki, aby były stosowane o odpowiedniej porze. Dzieje się to pod bacznym okiem farmaceuty.


• New Medicine Service (NMS) – wspomaganie i informowanie pacjentów, którym został przepisany nowy lek. Farmaceuta tłumaczy, po co się go stosuje, jak działa i kiedy należy go przyjmować. Następnie kontaktuje się z pacjentem (osobiście lub telefonicznie) za kolejne 2 i 4 tygodnie, żeby sprawdzić, czy lek jest nadal przyjmowany, czy nie wystąpiły działania niepożądane i czy są jakieś pytania. Może skierować pacjenta do lekarza, np. jeśli przerwał przyjmowanie specyfiku lub wystąpiły u niego działania niepożądane. Tym serwisem są objęte leki ze specjalnej listy – głównie stosowane w cukrzycy, astmie, nadciśnieniu oraz leki wysokiego ryzyka (np. warfaryna, NLPZ).


• Diabetes Check Up – kontrolowanie stanu zdrowia pacjentów z cukrzycą. Większość aptek oferuje testy badające poziom glukozy we krwi. Wystarczy pobrać niewielką próbkę krwi z palca na pasek kontrolny, który następnie wkładany jest do glukometru.


• Condom Provision – propagowanie bezpiecznego seksu, polegające na wydawaniu prezerwatyw nastolatkom. Paczuszki zawierające kilka lub kilkanaście opakowań prezerwatyw są dostępne nieodpłatnie.


• STD, Chlamydia i Gonorhea Screening – program dotyczy chorób przenoszonych drogą płciową (chlamydia i rzeżączka) i obejmuje warsztaty uświadamiające oraz badania.


• Hair retention programme – leczenie wypadania włosów finasterydem. Program płatny, dla pacjentów w wieku 18-70 lat, z potwierdzonym łysieniem typu męskiego (związane z hormonem).


• Minor Alimenty – leczenie drobnych dolegliwości, pomoc w nagłych wypadkach, wydawanie leków (po ocenie/ diagnozie) przez farmaceutę.


• Kontrolowanie terapii pacjentów na warfarynie – odbywa się w aptekach, które uzyskały specjalny kontrakt i uwzględnia: pobranie niewielkiej próbki krwi z palca pacjenta, zbadanie INR za pomocą koagulometru, interpretację wyniku, poradę na temat odpowiedniej dawki warfaryny lub komplikacji w razie przedawkowania środka czy jego interakcji z innymi lekami.


• Electronic Prescription Service – wdrażany właśnie system przepisywania leków. Recepty będą wysyłane z przychodni do apteki, którą dany pacjent wybierze. Farmaceuci i lekarze będą posiadać specjalne karty pozwalające na dostęp do recept elektronicznych.

Wielka Brytania / Kanada / Australia

• Medicines Use Review (MUR) – „przegląd wykorzystania leków” to usługa nieodpłatna. Pacjent, który przyjmuje regularnie przynajmniej 3 leki przez minimum 3 miesiące, spotyka się z farmaceutą raz w roku, w lokalnej aptece, żeby porozmawiać o zażywanych środkach. Dzięki MUR pacjent odpowiednio przyjmuje leki, lepiej rozumie, w jaki sposób mają one mu pomóc, więcej wie o swojej chorobie.


• Ciśnienie krwi – kontrolowanie stanu zdrowia pacjentów z nadciśnieniem tętniczym przez badanie ciśnienia tętniczego zazwyczaj za darmo i bez umówionej wizyty.


• Health Check-Up – sprawdzanie stanu zdrowia pacjentów przez pomiar masy ciała, ciśnienia krwi, poziomu cholesterolu i badania przesiewowe w kierunku cukrzycy. Kontrole odbywają się podczas prywatnych konsultacji i mogą trwać około pół godziny. Pacjent otrzymuje porady i informacje z zakresu zdrowego trybu życia żywienia.


• Weight Loss – program utraty wagi oparty na doradztwie farmaceuty. Może podwoić szanse na osiągnięcie 10% utraty masy ciała w czasie nie krótszym niż 12 miesięcy.


• Smoking Cessation – rzucanie palenia. Podstawą jest przeprowadzenie testu uzależnienia w celu określenia jego stopnia. Następnie dobierana jest terapia.


• Flu Jab – szczepienie przeciw grypie dostępne od października każdego roku. To zastrzyk w ramię robiony przez wykwalifikowanych farmaceutów podczas prywatnej konsultacji. Wcześniej pacjent wypełnia ankietę, którą można odebrać i uzupełnić w aptece lub pobrać online. Farmaceuta ocenia przydatność szczepionki dla pacjenta.


• Erectile Disfunction (ED) – zaburzenia erekcji. Leczenie dostępne dla mężczyzn w wieku od 40 do 65 lat, zarejestrowanych u lekarza w Wielkiej Brytanii. Konsultacja u farmaceuty obejmuje wykonanie pomiaru glukozy we krwi, cholesterolu oraz ciśnienia tętniczego. Jeśli nie występują przeciwwskazania, pacjent może kupić bez recepty 8 tabletek popularnego preparatu (po krótkiej rozmowie, nie częściej niż raz na tydzień). Po roku badania wykonywane są ponownie.


• Cervical Cancer Vaccine (CCV) – szczepienie przeciw rakowi szyjki macicy. Szczepionka chroni przed dwoma szczepami wirusa Human papilloma odpowiedzialnymi za większość przypadków raka szyjki macicy. Jest dostępna dla dziewcząt w wieku 12-18 lat i w pełni refundowana.


• Emergency Hormonal Contraception – podawanie leku wczesnoporonnego. Może go wydać farmaceuta, bez recepty, po specjalistycznej konsultacji.


• Care Home – obsługa domów opieki dla seniorów. Farmaceuta odwiedza je i nadzoruje podawanie leków przez pielęgniarki. W Australii wizytom w hospicjach i domach opieki dla seniorów towarzyszy przegląd znajdujących się tam apteczek prowadzony pod nadzorem farmaceuty.


• Malaria – profilaktyka obejmuje kompleksową poradę, wydanie leków oraz szczepienia (niektóre apteki) przed wyjazdem do krajów o wysokim współczynniku zagrożenia chorobą.


• Automatic Tablet Dispensing – nowa usługa, polegająca na stosowaniu małych, naściennych pudełek, które wydają dźwięki przypominające, że trzeba przyjąć kolejną dawkę leku.


• Medicines Supervised Consumption – nadzorowane przyjmowanie leków, dotyczy pacjentów uzależnionych stosujących: metadon, buprenorfinę, nalokson. Przyjmują oni te środki w aptece pod okiem farmaceuty. Ma to ogromny wpływ na efektywność terapii.

• Needle Exchange – narkomani, którzy podają narkotyki drogą dożylną, mogą wymienić igły i wyroby towarzyszące iniekcji bezpłatnie. Celem jest ograniczenie szkód związanych z używaniem niesterylnych igieł/strzykawek lub zanieczyszczonego sprzętu do iniekcji.


• 
  

redakcja tekstu: Jolanta Molińska